Afet gibi olanüğüstü durumları normalleştirebilmek için insanlar sosyal dayanışmaya katılma eğiliminde olurlar. Bu dayanışma türünde psikosoyal müdahalenin önemi büyüktür; çünkü psikolojik ilk yardım desteğin geniş kitlelere ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Bu yazıda, büyük çaplı felaketlerde insanların birbirlerine yönelmelerindeki temel sebepleri ve dayanışmayla ilgili ilginç istatistikleri bulacaksınız.
Ani bir felaket, bir topluluğu vurduğu zaman insanlar nasıl hareket ederler? Her ne kadar çoğu kişi geçici olarak sersemleyip yönünü kaybetse de, fiziksel olarak mümkünse kendilerini kurtarmak için kısa bir süre içinde genellikle yeterli öz kontrollerini geri kazanırlar ve aile üyelerine, akrabalarına, komşularına ve arkadaşlarına yardımcı olurlar. Etki bölgesindeki insanlardan normalde yaptıkları kadar verimli ve anlayışlı hareket etmeleri beklenemez, ancak bir saat veya daha fazla süreler boyunca afetten izole edilirlerse, acil kurtarma ve yardım görevlerinin birçoğunu dış yardımlar gelmeden önce başlatabilirler. Örneğin, Ulusal Görüş Araştırma Merkezi’nin White County, Arkansas’ta gerçekleşen kasırga üzerine yaptığı bir çalışmada;1 çarpışmadan sonraki ilk yarım saat içinde, kasırgadaki tüm insanların % 32’sinin etkilenen bölgede kayıpları aramakla meşgul olduğunu, % 11’inin kurtarma faaliyetinde aktif rol aldığını ve % 35’inin acil yardım görevlerini yerine getirdiğini tespit etti. Takip eden 6 ile 12 saat boyunca, kişilerin % 28’i kayıpları aramaya, % 22’si kurtarma çalışmalarına ve % 46’sı acil durum kurtarma çalışmalarına katıldı. Kurtarma çalışmalarındaki ve acil yardım görevlerinde oluşan yüzdelik artış bizlere gösteriyor ki, kişiler yardım etmeye fiziksel açıdan hazır oldukça katılma ve destek olma eğilimindedir. Bununla birlikte, mağdur nüfusun tüm temel kurtarma, yardım ve kontrol görevlerini kendi başlarına, organize bir dış güç kadar verimli bir şekilde gerçekleştirebileceği çıkarımı yapılmamalıdır.
Sosyal dayanışma nasıl oluşur?
Sosyal dayanışma toplum sosyolojik, antropolojik ve politik koşullar nedeniyle kargaşa yaşadığında devreye girer. Diğer deyişle sosyal dayanışmanın otomatik bir açma/ kapama düğmesi yoktur ve gerçekleşmesi için gerekli bazı koşullar vardır.2
Durkheim’a göre,3 suç, şiddet ve afetler gibi aşırı istikrarsızlık, insanları durumları normalleştirmek için birbirleriyle işbirliği yapmaya teşvik edebilir. Kargaşalar, toplumu dengeli durumlar için çabalamaya motive edebilir, onları sorumluluğu paylaşmaya teşvik edebilir.
Dayanışmada psikososyal müdahale
Psikososyal müdahalenin bileşenleri arasında; ihtiyaç ve kaynak değerlendirmesi, psikolojik ilk yardım, sevk etme ve yönlendirme, bilgi merkezi oluşturma, toplumu harekete geçirme ve sosyal projeler yer alır.4 Psikososyal müdahalenin önemli araçlarından birisi olan psikolojik ilk yardım, yalnızca ruh sağlığı uzmanlarının vereceği şekilde değil, temel eğitimini alan herkes tarafından uygulanabilir şekilde tasarlanmıştır. Bu da sosyal dayanışmada ihtiyaç duyulan psikolojik desteğin geniş kitlelere ulaşmasını kolaylaştırmaktadır.
Özellikle olay yerine gelen eğitimli psikososyal çalışma ekibinin etkilenen bölgede yaşayan ve çalışmalara destek olma konusunda istekli, bölgedeki yerel halk tarafından tanınan ve güvenilen muhtar, imam, hemşire ya da öğretmen gibi kişilere eğitim vermesi ve uygulamaların bu kişiler tarafından sürdürülmesi böylece mümkün olur.5 İşleyişinin aktarılabilir yapısı ve mağduriyet yaşayan kişilerin birincil ihtiyaçlarına odaklanması psikolojik ilk yardımı, afet ve kriz durumlarında vazgeçilmez bir sosyal dayanışma unsuru yapmaktadır. Mukhier, daha önce İran’ın Bam kentini vuran, 29.878 kişinin ölümüne ve 22.628 kişinin yaralanmasına neden olan yıkıcı depremden etkilenenlere sağlanan psikososyal desteğin artık herhangi bir etkili acil durumun önemli bir bileşeni olduğunu belirtmektedir.6
Sonuç
Hayatta kalmaya yönelik ortak bir tehdidin paylaşılması ve felaketin yarattığı ortak ıstırap, önceden var olan sosyal ayrımların yıkılmasına, büyük bir sevgi, cömertlik ve şefkat taşkınlığına yol açma eğilimindedir. Toplum çapında büyük bir felaketi takip eden ilk birkaç gün veya hafta boyunca insanlar, sosyal ve ekonomik statüdeki afet öncesi farklılıklar açısından değil de ortak insan ihtiyaçları temelinde, kendiliğinden, sempatik ve duygusal olarak birbirlerine yönelme eğilimi gösterir. Bu dayanışmanın hem kişisel, hem de sosyal iyileşmeyi kolaylaştırmada büyük etkisi vardır. Kişisel yaralanmaların, kayıpların ve yoksunlukların yarattığı şokun üstesinden gelmeye yardımcı olur ve sayısız kurtarma, yardım ve restorasyon görevine gönüllü katılıma teşvik eder.7
Kaynakça:
- Marks EF; Fritz CE. Human reactions in disaster situations (3 vols.). Unpublished report, Natiobecks Research Opinion Center. 1954.
- Alfirdaus LK; Hiariej E; Adeney-Risakotta F. Theories of social solidarity in the situations of (natural) disasters. Politika. 2015; 6.1: 26.
- Durkheim E. Division of Labour in society. Macmillan; 1984.
- Psikososyal Destek Nedir [İnternet]? Uygun erişim: https://www.aile.gov.tr/Raporlar/ATHGM/Psikosoyal_Destek_%20Nedir.pdf
- Australian Psychological Association. Psychological First Aid An Australian Guide to Supporting People Affected by Disaster. Melbourne;2013.
- Mukhier M. Surviving the Bam earthquake: Psychosocial support helps people to heal. Optimist: Looking beyond the horizon. 2006.
- Fritz CE, Williams HB. The human being in disasters: A research perspective. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science. 1957;309(1):42–51.
