Personel yönetimi anlayışından çalışanı güçlendiren ve kurum içi bir değer olarak gören yaklaşıma geçildiğinden bu yana insan kaynakları bölümleri, kurumların hem uzun dönem stratejik hedeflerine ulaşması, hem de geleceğe yönelik proaktif adımları atması konusunda önemli bir değişim geçirmiştir.¹ Geçtiğimiz on yıl boyunca özellikle teknolojik ve dijital alanda devam eden bu değişim, günümüzde sürdürülebilir işletmeler oluşturmayı hedefleyen yeşil dönüşüm konusuna evrilerek çevresel, sosyal ve ekonomik boyutlara hitap eder hale gelmiştir.²

Son yıllarda özellikle üstünde durulan kurumsal sosyal sorumluluk ve çevre, sosyal ve yönetişim anlayışı, insan kaynakları bölümlerinin sorumluluklarını, kurum çalışanlarının tüm dünyayı etkileyen yeşil dönüşüme uyum sağlayabilmeleri ve hatta bu değişimi yönetebilmeleri için eyleme geçmeleri konusunda arttırmıştır. Bu açıdan insan odaklı liderlik, yeşil dönüşüm sürecinde kritik bir role sahiptir. Bu liderlik anlayışı, sürdürülebilirlik ve çevresel sorumluluk bilincini artırmak için ihtiyaç duyulan çalışan gelişimini ve katılımını teşvik eder. Bu süreçte insan kaynakları, yeşil politikaların çalışanlar tarafından içselleştirilmesini sağlayarak, çevresel hedeflere ulaşmada itici bir güç olur. Bu yaklaşım, kurumsal sürdürülebilirlik vizyonunun her seviyede benimsenmesini ve uygulanmasını kolaylaştırır. Bu kapsamda insan kaynakları bölümlerine yeşil dönüşümün farklı alanlarında önemli görevler düşmektedir.

İşe alım, eğitim ve yetenek yönetimi

İK bölümleri öncelikle işe alım kriterlerini yenileyerek sürdürülebilirlik, sosyal sorumluluk ve çevresel duyarlılık gibi konulara önem veren ve hatta bu konularda yetkinlikleri olan çalışanları seçmeli ve değerlendirmelidir. Bu odak yetenek yönetimi ve performans değerlendirme konusunda da devam etmeli ve sürdürülebilirlik konusunda eyleme geçen öncü çalışanlar kurumun kriterlerine uygun ve çalışma arkadaşlarına örnek teşkil edecek şekilde ödüllendirilmelidir.

İşe alımla birlikte gelişmesi gereken bir diğer İK fonksiyonu da yaşam boyu eğitimdir. Dünya Ekonomik Forumu’nun tanımlamasına gönderme yaparsak, tüm çalışanlar, mavi veya beyaz yakalı olup olmamalarından bağımsız, sürdürülebilirlik, çevre duyarlılığı ve sosyal sorumluluk odaklı eğitimler ile yeşil yakalı çalışanlar haline getirilmelidir.^2,3 Burada bahsi geçen yeşil yakalılık kavramı, yaptığı iş ne olursa olsun işinde sürdürülebilirliği önceliklendiren çalışan anlamına gelmektedir. Bu eğitimler, hem kuruma yeni alınan çalışanlar için oryantasyon programlarına dahil edilmeli, hem de mevcut çalışanlar için uygulanarak kurum kültürü ve ikliminin çevreye duyarlı hale getirilmesi sağlanmalıdır.

Kurum içi liderlerin seçilmesi için terfi süreçlerinin de çevre duyarlılığı ve sürdürülebilirlik anlayışına göre yenilenmesi elzemdir. Yeşil dönüşümü hedefleyen kurumlarda yöneticiler, yalnızca kurumun karını arttıran ve dış müşteri tatmini yaratan bireyler değil, aynı zamanda çevre duyarlılığı ve sosyal sorumluluğa önem veren ve verdikleri önemi bu konuda eyleme geçerek gösteren rol modeller olmalıdır. Bu yüzden insan kaynakları bölümleri, karar verme mekanizmalarında sürdürülebilirlik uzmanlarının yer alması ve hatta önceliklendirilmesi konusunda yönetimleri ikna etmelidir. Birçok organizasyonel yapıda pazarlama, satış, insan kaynakları vb. konularda yöneticiler bulunmaktadır; bu yönetim ekibine sürdürülebilirlik, çevre ve/ya sosyal sorumluluk yöneticileri de mutlaka eklenmelidir.

Prosedürler ve raporlama

İnsan odaklı liderlik açısından, sürdürülebilirliğin çevre duyarlılığıyla birlikte eşitlik, kapsayıcılık ve çoğulculuk yaklaşımları da İK bölümleri tarafından benimsenmeli ve şirketin hem prosedürleri hem de günlük faaliyetlerine dâhil edilmelidir. Burada İK’ya düşen ilk görev, çalışanlarla ilgili politikaları, ilgili kılavuz kaynaklardan yararlanarak küresel normlara çekmektir. Bu kaynaklar arasında bulunan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Birleşmiş Milletler İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri, Dünya Sağlık Örgütü İş Yerinde Ruh Sağlığı Kılavuzu, Uluslararası Çalışma Örgütü Çalışma Yaşamında Temel İlkeler ve Haklar Bildirgesi ve Avrupa Sosyal Haklar Sütunu, çalışan haklarının uluslararası sürdürülebilirlik normlarıyla paralel hale getirilmesi ve kurumların kapsayıcı ve adil bir yönetişim sürecine geçebilmesi için önemli kılavuzlardan bazıları olarak yer almaktadır.

Sürdürülebilirlik ve çevreye duyarlılık konusunda bir önemli diğer adım da kurumların, bu konudaki denetim ve raporlama konusundaki hassasiyetinin arttırılması olmalıdır. Burada İK bölümlerine, yöneticileri doğru yönlendirmek ve kurum içi politikaları güncel kanun ve kıstaslara göre yenilemek konusunda hayli önemli bir misyon düşmektedir. Uluslararası standartlar kapsamında Küresel Raporlama İnisiyatifi (GRI) bu konuda yol gösterici olacakken, yerel olarak ise 2023 yılı sonunda yayınlanan Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) kurumlara örnek iyi uygulamalar ve sürdürülebilirlik öncelikleri konusunda kılavuzluk görevi görecektir.⁴

İç / Dış müşteriler ve ortaklar

İnsan kaynakları bölümlerinin yeşil dönüşümdeki bir önemli rolü de bulundukları şirketlerin yalnızca kendilerinin değil iştirak, ortak, tedarikçi ve tüm paydaşlarının da sürdürülebilir olmasını sağlamaktır. Bir şirket, yazıda bahsedilen tüm önerileri uygulayıp kendi içinde yeşil dönüşümünü başlatsa da birlikte çalıştığı şirketler bu dönüşüme girmedikçe ilgili sektör ve ekosistemler sürdürülebilirlikten uzak kalmaya devam edecektir. Bu yüzden yeşil dönüşümü başlatan tüm şirketlerin görevlerinden biri de birlikte çalıştıkları birey, şirket ve sivil toplum kuruluşlarının ve hatta mümkünse yerel yönetimlerin sürdürülebilirliği önceliklendirmesini teşvik etmektir.

Elbette tüm bu uygulamalarla birlikte insan kaynaklarına düşen en önemli görevlerden biri, kurumun iç müşterilerine, yani çalışanlara, yeşil dönüşümün önemi ve gerekliliğini anlatmaktır. Çalışanların öncelikleri her zaman kurumun öncelikleriyle aynı olmayabilir veya çalışanlar, yeşil dönüşüm yerine daha kısa vadeli kazanımlar konusunda ısrarcı olabilir. Burada İK’ya düşen rol, dikey ve yatay hiyerarşinin tüm seviyelerindeki çalışanlara sürdürülebilirliğin önemini anlatmak ve yeşil dönüşümün hem kurum, hem de çalışanlara katkılarını net olarak açıklamaktır. Bu süreci, vizyon, misyon, etik kodu ve stratejik tüm mesajların sürdürülebilirlik, çevre duyarlılığı ve sosyal sorumluluk konularını içerecek şekilde yenilenmesi takip etmelidir. Kurum içinde sürdürülebilirliğe uygun eylemler teşvik edilmeli, yeşil dönüşüme uymayan kararlar ise yeniden değerlendirilmelidir. Özetle yeşil dönüşüm, kurum içinde 360 derece duyurulmalı, uygulanmalı ve desteklenmeli ve kurumun tüm paydaşlarıyla paylaşılarak yenilikçi bir iş yapma yöntemi olarak önceliklendirilmelidir.

Sonuç

Sektörler, piyasalar, kurumlar ve çalışanlar değiştikçe insan kaynakları bölümlerinin rolleri de değişmektedir. Sürdürülebilirlik ve yeşil işletmeler, günümüzün en popüler, önemli ve öncelikli konularından bazıları haline gelmiştir. Bu sebeple İK profesyonelleri de değişen gündeme uyum sağlamalı ve bir an önce yeşil insan kaynakları haline gelerek çalışanların ve kurumların yeşil dönüşümüne öncelik etmelidir.

Kaynakça:

1. Skinner, W. (1981) Managing Human Resources. Harvard Business Review.
2. Dickerson, D. (2020) 4 things that will redefine the way we work by 2025. World Economic Forum.
3. Frankiewicz, B. (2024) The rise of green-collar jobs – and 6 other predictions for 2024’s labour market. World Economic Forum.
4. Kamu Gözetimi Kurumu (2024) Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) Uygulama Kapsamına İlişkin Kurul Kararı.