Kaynak dergisinin “Mentorluk” sayısı için Baltaş Grubu’ndan Çetin Oruç, Esas Sosyal kurucu direktörü Filiz Bikmen ile ilham veren bir röportaj gerçekleştirdi. Röportajda mentorluğu gelişimde önemli bir araç olarak kullandıkları “İlk Fırsat” programını tanıma imkânı bulduk ve ilk iş deneyiminin mentorlukla desteklenmesi durumunda kariyer yolculuğuna somut katkıları olacağını gördük.

1. Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? Esas Sosyal ile yolunuz nasıl kesişti?

Columbia Üniversitesi’nde Sosyal ve Örgütsel Psikoloji yüksek lisans programını tamamladım. Hayırseverlik ve sosyal yatırımlar alanında Türkiye ve küresel ölçekte 20 seneden bu yana çalışmalar yapmaktayım. Daha önce Sabancı Vakfı ve Türkiye 3. Sektör Vakfı üst yönetiminde yer aldım, Avrupa Vakıflar Merkezi ve Uluslararası Kar Amacı Gütmeyen Hukuk Merkezi (ICNL) yönetim kurullarında Başkan olarak görev yaptım. UBS, Andersen Consulting ve Citibank gibi küresel firmalarda yönetim danışmanlığı yaptım.

Richard von Weizscaker Fellow/Bosch Foundation, Emerging Leaders Fellow / Graduate Center’den araştırma ödülleri (fellowship) aldım. 2014-2015 yılları arasında Esas Sosyal’in kuruluşu ve İlk Fırsat Programı tasarımı da dâhil olmak üzere Esas grubuna danışmanlık yaptım. 2015 yılından bu yana Esas Sosyal’in kurucu direktörü olarak görev yapmaktayım. 30’dan fazla yayınım bulunmaktadır. Aynı zamanda hayırseverlik ve sosyal yatırım alanında danışmanlık ve uluslararası yayını olan Alliance Magazin’de yayın kurulu üyesi olarak yer alıyorum.

2. Esas Sosyal’in kuruluş hikâyesini ve İlk Fırsat Programı’nı sizden dinleyebilir miyiz?

Esas Sosyal, Şevket Sabancı ve ailesinin hayırseverlik geleneğinin üzerine inşa edildi ve sosyal yatırımlarının kapsamını genişletmek amacıyla 2015’te kuruldu. Amacımız, sürdürülebilir sosyal yatırımlar yaparak ülkemizin kalkınmasına katkıda bulunmak, bunu yaparken ekonomik değeri ve topluma geri dönüşü ölçülebilir etkiler yaratmaktır. Emine Sabancı Kamışlı’nın başkanlığını yaptığı Esas Sosyal’in ilk sosyal yatırım alanı gençlik ve istihdam olarak belirlendi.

TÜİK’in 2018 raporuna göre üniversite mezunlarının oranı 10 yılda yüzde 12.8’den yüzde 31.5’a yükseldi. Ancak aynı süreçte üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranı da arttı. Özellikle az bilinen devlet üniversitelerinden mezun olan gençler, fırsat eşitsizliğiyle karşılaşarak işsiz kalıyorlar. Araştırmadan yola çıkarak İlk Fırsat programını geliştirdik ve 2016 yılında hayata geçirdik. İlk Fırsat, işverenler tarafından az bilinen devlet üniversitelerinden yeni mezun gençlerin, 12 ay tam zamanlı ve maaşlı* olarak ilk iş deneyimlerini edinmelerini destekleyen bir program. Bu program ile gençler ilk işlerini STK’larda deneyimlerken, STK’lar da genç iş gücünden faydalanıyor. Seçme değerlendirme sürecinde profesyonel İnsan Kaynakları yöntem ve sistemleriyle STK’lara destek veriyoruz. Bu kapsamda 1000’e yakın gencin ilk mülakat deneyimini yaşamalarını sağlayarak onlara dokunduk. İlk Fırsat yetenek havuzunda eğitimli ve deneyimli pek çok genç var, biz bu nitelikli iş gücünü kurumlara açıyoruz, kurumlara daha “hazır, donanımlı ve nitelikli” bir mezun havuzu sunuyoruz. İlk Fırsat katılımcılarının program bitmeden iş teklifi alma oranı yüzde 86, programın bitiminden sonraki 3 ay içinde işe girme oranı yüzde 93, 6 ay sonundaki istihdam oranı ise yüzde 100.

Artık kurumlar işe alımlarda yeni mezun gençlerin sadece okudukları okullara değil, potansiyellerine de bakmalılar, İK yöneticileri mülakatlarda bu gençlere de şans vermeliler. Esas Sosyal Kurucular Kurulu Başkanı Emine Sabancı’nın da vurguladığı gibi “Bu program sadece bizim değil, hepimizin… Üniversiteli mezun işsizliği hepimizin sorunu, ülkemizin geleceğini ilgilendiren bu önemli sorunun çözümü için hepimiz el ele vermeliyiz.”

3. İlk Fırsat programında yer alan mentorluk sistemiyle ilgili bilgi verir misiniz?

Program dâhilinde İlk Fırsat Akademisi adı altında gençleri geleceğe ve iş dünyasına hazırlamak amacıyla PERYÖN ile işbirliği yaparak çeşitli eğitimler ve etkinlikler sunuyoruz. Akademi kapsamında kişi başı 250 saatten fazla eğitim ve gelişim desteği veriyoruz. Katılımcılar planlama ve organizasyon, ilişki yönetimi, sonuç odaklılık, ekip çalışması, zaman yönetimi, yaratıcılık ve yenilikçilik, iletişim ve ikna, karar alma ve stres yönetimi gibi Dünya Ekonomi Forumu’nun 21. yüzyıl becerileri olarak adlandırdığı pek çok eğitimi bir yıl içinde alıyorlar. Buna ek olarak, iş dünyasında yönetici olan 100’e yakın mentordan ve İK uzmanlarının destek verdiği mülakat deneyimi etkinliklerinden de faydalanıyorlar. İlk Fırsat Programı kapsamında özel sektör kurumları ve çalışanlarıyla kurulan ilişkiler mentorluk, sektörel söyleşiler, mülakat etkinlikleri ve istihdam alanlarındaki iş birlikleriyle güçleniyor.

Bugüne kadar çoğu özel sektörden gelen 73 gönüllü mentor katkı sağladı. İlk Fırsat Akademisi kapsamında programa destek veren mentorlar, düzenli görüşmelerle gençlere kariyer planlamalarında yol gösteriyor, kariyer gelişimleri hakkında geri bildirim veriyor ve profesyonel ağlarını oluşturmalarına yardımcı oluyorlar.

Katılımcı-mentor eşleştirmelerini gençlerin ihtiyaç ve gelişim alanlarını göz önünde bulundurarak özenle yapıyoruz. Ayrı ayrı verilen eğitimlerin ardından katılımcı ve mentorlar, program süresince (12 ay), ayda en az bir kere olmak üzere düzenli olarak bir araya geliyorlar. 2020 programı için mentorluk çalışmaları Kasım 2020’de başlayacak. Programın mentorları arasında Ayakkabı Dünyası, Akiş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı, Aktek Bilişim, EY Türkiye, Hayat Kimya, Koç Holding, MEF Üniversitesi, Oglivy PR, Opet Fuchs gibi farklı sektörlerden yöneticiler yer alıyor. Program kapsamında genç katılımcılarımız, paydaşımız olan 31 sivil toplum kuruluşunun yöneticileri, mentor ve eğitmenleri ile İlk Fırsat misyonunu paylaşan yöneticileri de kapsayan 400’den fazla kişiye ulaşan geniş bir etki alanına sahip olduk. Bu süreç kapsamında 100’den fazla kişi ve kurum ile birlikteyiz. Onlarca destek veren var.

4. Mentorluk sisteminin katılımcılara faydalarını anlatır mısınız?

İlk Fırsat Akademisi kapsamında gençlerin okuldan işe geçişlerinde, özelikle ilk işlerine destek vermek için mentorluk programını yapıyoruz. Program süresinde mentorluk sistemimizle katılımcılarımızın kişisel gelişimlerine destek vererek iş hayatına geçişte yaşayabilecekleri zorlukların ortadan kalkmasını hedefliyor ve kariyer yolculuklarında kazanımlar elde etmelerini sağlıyoruz. Kurumlar içinde farklı görevlerde çalışıp tecrübe kazanmış olan mentorlarımız; şirket politikaları, kurum gereklilikleri, çalışma stratejileri ve kariyerini yönlendirme konularında tavsiyelerde bulunarak katılımcılarımıza yol gösteriyorlar.

5. Mentorluk sisteminde katılımcılar ve iş dünyası tarafından verilen geri bildirimler hakkında bilgi verir misiniz?

İK profesyonelleri İlk Fırsat’lı gençlerden övgüyle bahsediyor. Katılımcılarımızla mentorluk ya da söyleşiler gibi vesilelerle birebir tanışma fırsatı bulan İK profesyonelleri; bu gençlerin yaklaşımları, duruşları, özgüvenleri ve kendilerini ifade etme kabiliyetleriyle iş hayatında başarı vadeden gençler olduklarını söylüyorlar. Katılımcılar tarafında ise gençlerimizin özgüvenleri artıyor, iş dünyası hakkında kendilerini geliştirme fırsatı buluyorlar. Gençlerimiz bu sistemden çok faydalandıklarını ifade ediyorlar.

6. Gelecek hedefiniz nedir?

Program kapsamında genç katılımcılarımız, paydaşımız olan 31 sivil toplum kuruluşunun yöneticileri, mentor ve eğitmenler ile İlk Fırsat misyonunu paylaşan yöneticileri de kapsayan 400’den fazla kişiye ulaşan geniş bir etki alanına sahip olduk. 4 yıllık program sürecimizde Anadolu’nun farklı illerinden ve devlet üniversitelerinden gelen 95 gencin ilk iş deneyimi edinmesini sağladık. 2020’de 55 yeni mezuna daha destek vereceğiz. Böylece 5 yılda 150 gence ulaşacak, birbirinden değerli 31 STK’ya da nitelikli iş gücü sağlamış olacağız. Geçen yıl programa 8 bin kişi başvurdu. Bu sayının artmasını bekliyoruz. Görüyoruz ki, iş dünyasına geçişte gençlerin deneyim ve beceri eksikleri devam ediyor, bazı konularda yeterince verim alınamıyor. Örneğin, pek çok kurum öğrencilere burs imkânı sağlıyor, ancak burs takiplerinde eksiklikler olduğunu gözlemliyoruz. 5 yıl içerisinde hem sahada, hem de yaptığımız araştırmalarda çok fazla şey öğrendik. Esas Sosyal olarak devam eden sosyal yatırımlarımız ile, tüm paydaşlarla birlikte çözüm üretmeyi amaçlıyoruz. Türkiye’nin en büyük varlığı eğitilmiş genç nüfusu. İş dünyasında az bilinen üniversite mezunlarına fırsat eşitliği kavramını yaymak ve benimsenmesini sağlamak adına var gücümüzle çalışıyoruz. Sevgili Başkanımız Emine Sabancı Kamışlı’nın bir sözü vardır: “Sen varsın, biz de seni gördük; kurumlar olarak sizler de bu gençleri görün ve onlara hak ettikleri fırsat eşitliğini verin.” Unutmayalım ki, gençlere fırsat vermek, hem bugüne, hem de geleceğe yatırım yapmaktır.

* Misyonumuzu paylaşan kurumların programa katkısı çok değerli. Bu amaçla 2019’da Kurumsal Destek programını hayata geçirdik. Kurumsal destekçi olan kurumlar, sivil toplum kuruluşlarında 12 aylık tam zamanlı çalışan gençlerin, asgari ücretin yüzde 18 üstü olarak belirlenen maaşlarının maliyetini hibe ediyorlar. 6 ile başlayan kurumsal destekçi sayısı 2020 itibarıyla 20’ye ulaştı. Aynı destekçi kurumlar, İlk Fırsat Programı’nın ve İlk Fırsat Akademisi’nin çalışmalarına teknoloji, eğitim ve reklam desteği sağlıyorlar.