Yetkinliğe dayalı mülakat, insan kaynakları yöneticileri tarafından gün geçtikçe daha fazla tercih edilmektedir. 

Yetkinlik, yüksek performansa sahip olanların daha iyi sonuçlar elde etmek için, bir bütünlük içinde sergiledikleri rastlantısal olmayan bireysel özellikleridir. Kişinin sahip olduğu bilgi, beceri, tutum ve değerleri kişiyi diğerlerinden farkı kılan bireysel özelliklerdir. Bu amaçla yetkinliğe dayalı mülakat, kişinin geçmişteki performansının sahip olduğu özellikler doğrultusunda gelecekteki performansının bir belirleyicisi olarak görülmektedir.

Klasik mülakata göre yetkinliğe dayalı mülakat teknikleri özellikle adayları tanıma ve potansiyellerini ortaya çıkarmada oldukça fayda sağlamaktadır. Klasik mülakatlarda adaylara özgeçmişlerinde yer alan bilgilerden yola çıkarak genel bilgi düzeyleri ya da kendilerinin bildikleri alanlarla ilgili sorular sorulmaktadır. Bu tarz mülakatlarda pozisyon farklılığına bakmadan genelde aynı sorular sorulduğu için adaylar bir süre sonra sorulara hazırlıklı gelerek, kendilerinden beklenen cevapları vermektedir. Örneğin; adaylara “en güçlü özelliğiniz nedir?” yada “sizi diğerlerinden ayıran en önemli özelliğiniz nedir?” diye sorulduğunda “çok çalışırım, verilen her işi yaparım, her ortama kolay uyum sağlarım” şeklinde alınan cevaplar görüşmecide adayın pozisyon için uygun olduğu izlenimini yaratacaktır. Bu tür sorular adayın iş performansını ortaya çıkarmada eksik bilgi alınmasına neden olmaktadır. Mülakat sırasında adayların verdiği cevapların bir süre sonra aynı olduğu da gözlenmektedir. Klasik mülakatlarda adayın aranılan pozisyonla ilgili işi yapabilme yetkinlikleri değil, herhangi bir işi yapabilme yetkinlikleri sorgulanmaktadır. 

Bunun sonucunda yapılan hatalı işe alımlar kurumlara önemli bir maliyete neden olmaktadır. Kaybedilen bu maliyeti azaltmak ve kuruma doğru insanı seçmek insan kaynakları yöneticilerine önemli bir sorumluluk yüklemektedir.

Yetkinliğe dayalı mülakatı diğer mülakatlardan ayıran en önemli özellik, adaya geleceğe ilişkin bir durumda nasıl davranacağı değil, geçmiş bir durumda nasıl davrandığı ve bu davranışın sonuçlarının sorulmasıdır.

Yetkinliğe dayalı mülakatlarda adaydan mülakat sırasında aranan özelliği taşıdığına dair somut örnekler vermesi istenmektedir. Mülakat sırasında üzerinde durulması gereken adayın verdiği örnekteki davranışı ve sergilediği davranışın yarattığı durumdur.

Mülakat sırasında adaylara sorulan sorular ve adaydan alınan örneklerle verdiği cevabı ,” Durum, Davranış – Sonuç” açısından değerlendirilmelidir. Adayın içinde bulunduğu ortamda veya durumda oluşan olay karşısında nasıl hareket ettiği, nasıl çözümler ürettiği, nasıl davrandığı ve sonucunda da nasıl bir etki yarattığına bakılmalıdır. Adayın verdiği örneklerde bu etki aranılan pozisyonun yetkinlikleri açısından çok olumlu olacağı gibi, olumsuz olarak da değerlendirme yapılmasına neden olabilir. Aynı zamanda bu değerlendirmeler mülakat sırasında adayın, geçmiş performansını anlatırken, olmak istediği gibi davrandığı yada hiç yapmadığı ama yapabileceğini düşündüğü olayları anlatmasını engellemektedir

Yetkinliğe dayalı mülakat sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta işe alımı yapılacak pozisyonda hangi yetkinliklerin önemli olduğunun belirlenmesi, bu yetkinliklerden beklenen davranışları ortaya çıkaracak soruların sorulması ve sondaj sorularla verilen örneklerin gerçekçiliğinin ortaya çıkarılmasıdır. 

Örneğin aranılan pozisyon için ekip çalışması, etkileme ve ikna etme, iletişim yetkinliklerinin sorgulanması için görüşme sırasında “iş arkadaşlarınızla beraber tamamladığınız bir projeye örnek verebilir misiniz? Bu projede sizin rolünüz ne idi?”, “karşınızdaki kişilerin fikirlerini değiştirdiğiniz ve ikna ettiğiniz bir deneyiminizi anlatabilir misiniz? “insanlarla kolay ilişki kurabildiğinizi gösteren bir örneği bizimle paylaşır mısınız?” şeklinde sorular sorulabilir.

Adaylardan örnek olaylar çerçevesinde alınan cevaplarlarla “ekip amacına yönelik çalışmalarda bulunduğunu, hatta iş sonucuna önemli katkılar sağladığını, somut veriler kullanarak karşı tarafı ikna ettiğini ve zor bir işi kuruma kazandırdığını, kolay ilişki kurabilmesi sonucunda müşteriler tarafından özellikle aranılan biri olduğunu” öğrenebiliriz. Aynı şekilde “herkesle ilişki problemi yaşadığını, hatta son iş yerinde ekip arkadaşlarıyla yaşadığı sorun nedeniyle ayrılmak zorunda kaldığını, genellikle verilen işleri yapmayı tercih ettiğini, bu güne kadarki çalışmalarında kimseyi ikna etmek zorunda kalmadığını ya da ikna edemediği kimse olmadığını da” öğrenebiliriz. 

Görüşme sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta sorulan sorulara alınan cevaplar karşısından adayın somut ve gerçekçi örnekler vermesinin sağlanması, doğru ve yerinde sondaj sorularla detay bilgiye inilmesidir. Yetkinliğe dayalı mülakatlarda yöneltilebilecek sorular pozisyona göre değişiklik gösterir. Ancak mülakat öncesi sorulabilecek soruları gözden geçirerek hazırlanmak, öncelikleri belirlemek mülakatın daha başarılı geçmesini sağlayacaktır. Böylelikle adayın gerçek olaylar üzerinden yola çıkarak kendini olduğu gibi anlatması ve gerçekçi bilgiler vermesi sağlanmış olur. 

Bundan böyle yetkinliğe dayalı mülakat diğer mülakat yöntemlerine göre insan kaynakları yöneticilerinin kullandığı en önemli araçlardan biri olacaktır. “Uygun işe, uygun insan” ilkesinin kurumlarda sağlanmasının birinci adımı olan yetkinliğe dayalı mülakat hem çalışanların doğru tercih yapmalarını sağlayacak, hem de kurumların çalışan perfomansını arttırma yönünde ciddi sonuçlar sağlayacaktır.