Tüm dünyayı kısa sürede etkisi altına alan koronavirüs pandemisi, birçok kurum ve kişinin iş yapma biçimlerini zorunlu olarak dijitalleştirmesine sebep olmuştur. Bu dönemde bireyler, fiziksel izolasyon kapsamında evlerinden çıkmamaları neticesinde eğitimden sağlığa birçok hizmeti uzaktan almaya başlamıştır. Dünyanın en eski eğitim yöntemlerinden biri olan ve hali hazırda hem yüz yüze, hem de çevrimiçi olarak gerçekleşen mentorluk da bu değişime ayak uydurarak tamamıyla sanal ortama geçmiştir.

Peki bilgi, sosyal sermaye ve desteğin deneyimi içine alan paylaşımlarla aktarılma süreci olarak tanımlayabileceğimiz mentorluğun dijital dünyaya entegrasyonu; mentorluk olgusu, mentorlar ve mentiler için ne anlama gelmektedir?¹

Seçim özgürlüğü

Her mentorun uzmanlık alanı farklıdır, dolayısıyla bir mentordan birçok konuda destek almak her zaman etkili olmayabilir.² Ayrıca küresel gündemi takip etmek ve 21. yüzyıl becerilerini geliştirebilmek için yalnızca yerel değil, uluslararası mentorlardan destek almak faydalı olabilir.²

Uzaktan mentorluğun bireylere sağladığı en önemli avantajlardan biri, bireylerin mentor olarak sadece arkadaşları, yakınları veya iş ağlarındaki insanları değil, dünyanın dört bir yanından danışmanlık almak istedikleri uzmanları seçebilmeleri olmuştur. Bu çeşitlilik sayesinde bireyler internet ve sosyal medya üzerinden coğrafi sınırlara bağlı kalmaksızın destek alma şansını elde etmiştir. Aynı zamanda birden çok mentora aynı anda erişme ve çeşitli konularda farklı mentorlardan eş zamanlı destek alma fırsatını yakalamıştır.³ Birden fazla mentora erişim fırsatı bireylere kendilerini birçok konuda sağlıklı olarak geliştirme ve farklı mentorluk süreçlerini deneyimleme olanağı sağlamıştır.²

Uzaktan mentorluğun mentilere sağladığı avantajlar mentorlar için de geçerlidir. Gelişen dijital teknolojiler sayesinde mentorlar sadece tek bir bölge veya ülkeden değil, dünyanın farklı yerlerinden insanlara ulaşma ve etki alanlarını arttırma fırsatı yakalamıştır.³

Dijital prensipler

Dijital ortamda gerçekleşen mentorlukta da yüz yüze mentorlukta olduğu gibi temel prensipler ve yöntemler bulunmaktadır. Bu prensipler ilişki kurma, beklentileri belirleme, ilişki yönetimi, sonuç takibi ve geri bildirim verme olarak özetlenebilir.^2,4

İlişki kurma: Günümüzde istenilen ve ihtiyaç duyulan bilgiye erişim hiç olmadığı kadar kolaylaşmış olsa da, kullanıcı ve bilgi kaynağı arasında kişisel bir bağ olmadıkça öğrenme beklenilen seviyede gerçekleşmeyebilir. Uzaktan mentorluk prensiplerinin ilki ve belki de bu yüzden en önemlisi, öğrenme ve gelişimi karşılıklı güven üzerine oturtan bir paylaşım ortamı oluşturmaktır.⁴ Bu paylaşım ortamının verimli ve faydalı olarak oluşturulması ve kullanılması da mentor ve menti arasında kurulacak ilişkinin gücü ve samimiyetine bağlıdır. Mentor ve menti bu ilişkiyi kurarken dijital teknolojinin farklı iletişim araçlarını bir arada kullanmaya özen göstermelidir.² İlk görüşme tarafların birbirini daha kolay tanıyabilmesi için e-posta, mesaj veya telefon yerine göz teması ve beden dili kullanımının da olduğu video üzerinden gerçekleşmelidir.² İletişim, ilerleyen süreçlerde farklı mecralar üzerinden devam etse de, video görüşmeler için bir rutin oluşturulması iki tarafın da samimi bir ilişki kurmasını kolaylaştıracaktır.²

Beklentileri belirleme: Dijital teknolojiler bireylerin birbirlerine erişimini kolaylaştırıp zaman ve coğrafi sınırları kaldırsa da, mentor ve mentilerin sürece dair beklentilerini açık olarak ifade etmesi ve iletişim konusunda sınırları çizmesi önemlidir.4 Tarafların kişisel ve profesyonel gelişim beklentileri mentorluk sürecinin başında net olarak belirtilmeli ve paylaşılmalıdır. 2,4 Görüşmelerin sıklığı, yöntemi ve görüşmelere ayrılacak zaman, belirlenen süreç kazanımları ve öğrenme hedeflerine göre planlanmalıdır.2

İlişki yönetimi: Belirlenen iletişimyöntemi ve sınırları içinde olduğu sürece mentinin gelişim süreci, başarı ve kazanımlarını ara ara mentoruyla paylaşması, mentorun sonuç takibini kolaylaştıracak, mentora sürecin verimli ilerlediğine dair faydalı yönlendirmeler sunacak ve tarafların motivasyonunu arttıracaktır.⁵ Mentinin süreçle ilgili vereceği bu bilgiler, kendi gelişimine dair farkındalık kazanması ve öz değerlendirme yapmasını da kolaylaştıracaktır.⁵ Benzer şekilde mentorun da mentorluk sürecine faydalı olacağını düşündüğü kaynakları mentisiyle belirli aralıklarla paylaşması taraflarca arzu edilen gelişimi hızlandıracaktır.^2,4

Sonuç takibi: Taraflar arası iletişim hangi yöntemle gerçekleşirse gerçekleşsin görüşmenin başında bir önceki görüşmede belirlenen hedefler konusunda atılan adımlar ve edinilen kazanımlar konuşulmalıdır.⁴ Menti bu hedeflere ulaşma konusunda sıkıntılar yaşadıysa, bu sıkıntıların aşılması için yapılması gerekenlerin üstünden geçilmelidir.² Görüşmenin sonunda ise bir sonraki görüşmeye kadar gerçekleştirilmesi gerekenler konusunda beklentiler açıkça ifade edilmelidir.⁴

Geri bildirim verme: Sanal ortamda gerçekleşen geri bildirim, doğası gereği, yüz yüze yapılan geri bildirime göre farklı olacaktır. Bunun önemli sebeplerinden biri sanal ortamın kendine has bir iletişim metodolojisi ve jargonu olmasıdır. Bireysel ilişkilerde olduğu gibi mentorluk ilişkisinde de sanal ortamda yazılanlara ve söylenenlere dikkat edilmelidir. Video görüşmede beden dili ve ses tonu, telefon görüşmesinde ses tonu, mesaj ve e-postada ise yazım dili iletişimin seyrini belirleyen faktörlerdir. İletişimde kullanılan dilin sade, net ve belirlenen konuya özgün olması yazılan ve söylenenlerin taraflar tarafından yanlış anlaşılmamasını sağlayacaktır.⁴

Sonuç

Bireylerin kariyer tatminini, kişisel ve profesyonel gelişimini ve performansını arttıran mentorluk, yüz yüze yaşamda olduğu kadar sanal dünyada da önem taşımaktadır.² Mentorluk süreci, mentor ve menti ilişkisinin başından itibaren özenli yapılandırılmalı, beklentiler net olarak belirlenmeli, sürekli ve planlı iletişim sağlanmalı, düzenli sonuç takibi yapılmalı ve yapıcı geri bildirim mekanizmaları oluşturulmalıdır. Böylece iki taraf da mentorluk sürecinden beklenilen faydayı sağlayacak ve süreci sağlıklı olarak devam ettirebilecektir.

Kaynakça:

1. Bozeman B, Feeney MK. Toward a useful theory of mentoring: a conceptual analysis and critique. Administration and Society, Sage Publishing; 2007.
2. Gottlieb M, Fant A, King A, Messman A, Robinson D, Carmelli G, Sherbino J. One click away: digital mentorship in the modern era. Cureus; 2017.
3. Rau D. Redefining mentoring for the digital age. Forbes; 2017.
4. AMA Staff. Digital mentoring. American Management Association; 2019.
5. Jenkins R. How to create a successful mentorship in the digital age, Inc.; 2016.