İnsanlar binlerce yıldan beri işe yönelik olarak kullanılacak becerileri ölçümlemektedirler. MÖ 1115 yıllarında Çin’in Ch’an hanedanlığında orduya alınacak asker adayları birbirleriyle yarıştırılarak okçuluk, at binme, askeri bilinç, yazı yazma ve aritmetik alanlarındaki becerileri test ediliyor, bir devlet görevlisinin sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetenekleri ölçümleniyordu.

Ancak modern dünyada I. ve II. Dünya Savaşlarına kadar seçim ve gelişim amacıyla insanların becerilerini değerlendirmek gerçek anlamda uygulanmamıştı. I. Dünya Savaşı sırasında Almanya, II. Dünya Savaşları sırasında da Birleşik Devletler ordusu asker alımı yaparken bilgi ve becerileri uyumlu olan kişileri istenilen görevlere hızlı bir şekilde yerleştirebilmek amacıyla kişilik testlerini kullandı. 

1938 yılında ABD’de Harvard Klinik Psikoloji çalışmaları ile sistemli bir yapıya dönüştürülen değerlendirme merkezi, 1945 yılında savaşa giren ABD’de bugünkü CIA’in savaşta görev yapacak kişilerin seçimi sürecinde devreye girdi.

Subayları Seçerken…

I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Almanya, 1927 yılında ordusunu yeniden yapılandırma çalışmalarına girişmişti. Orduya alınacak subayların doğru yöntemlerle seçilmesi gerekiyordu. Böyle bir düşüncenin ortaya çıkışı, deneysel psikolojinin temellerinin atıldığı, ilk psikometrik testleri oluşturan araştırmacı psikologların ülkesi olan Almanya için hiç de şaşırtıcı değildi. İlk akla gelen kağıt-kalem testlerinin yanı sıra karmaşık simülasyonlardan da yararlanıldı. Çok sayıda ölçme tekniği aynı anda ve birarada kullanılarak karmaşık davranışlar çok sayıda gözlemci tarafından izlenmekteydi. Psikologlar, hekimler ve subaylardan oluşan gözlemciler heyeti, adayları 2-3 gün boyunca çeşitli durumlarda izleyerek üst rütbeli görevlilere rapor veriyorlardı. Subay adaylarının liderlik ve zihinsel yeteneklerine, askerlik niteliklerine bakılıyor, oldukça öznel yorumlarla da olsa genel bir kişilik profili oluşturuluyordu. İlk değerlendirme merkezlerinin temelleri böylece atılmış oldu. 

II. Dünya Savaşı’nın en hararetli günlerinde İngiliz ordusu ise subaylarını mülakat yöntemiyle seçmeye devam ediyor, ancak istenen sonucu alamıyordu. Alman ordusundaki uygulamalardan haberdar olan Sir Andrew Thorne 1942 yılında seçme kurullarının oluşturulmasına önayak oldu. Subay adayları, askeri uzmanlar, psikiyatrlar ve psikologlardan oluşan karma bir heyet tarafından değerlendirilmeye başlandı. Testler, grup tartışmaları, kısa sunumlar, stres altında sosyal becerileri ortaya çıkaran lidersiz grup çalışmaları gibi teknikler kullanıldı; inisiyatif, liderlik, işbirliği ve engel karşısındaki davranış incelendi. Bugün kullandığımız değerlendirme merkezlerine çok yakın bir uygulama görülmekteydi.

Bilim Adamları Devrede…

Değerlendirme merkezi 1938’de ABD’de, H. Murray’in başkanlığında yürütülen Harvard Klinik Psikoloji Çalışmaları sırasında sistemli bir yönteme dönüştü. Murray kişiliğe bütünsel yaklaşıyor, insanların yaşam biçimlerini ve geçmişlerini inceliyor, çok çeşitli tekniği bir arada kullanmanın daha bütünsel bir profil ortaya çıkardığına inanıyordu. Çağdaş DM yönteminin omurgasını oluşturan temel öğeler bu araştırma sırasında berraklık kazandı: 

• Çok sayıda ölçme aracı ve yöntemi kullanma
• Gözlemlenebilen davranışa odaklanma
• Kişileri farklı koşullarda ve farklı ödevler karşısında gözlemleme
• Çok sayıda gözlemciden yaralanma (Murray 5 hakem kullanıyordu)
• Tartışma yöntemiyle gözlemcilerin kişisel yanılgısını önleme 

Ve casuslar…

1945’lerde ABD savaşa girdi. Yeni kurulan Stratejik Hizmetler Dairesi (bugünkü CIA), savaşta görev yapacak gizli servis elemanlarını seçmekle görevlendirildi. Murray ve arkadaşlarından ve dönemin tüm tanınmış psikologlarından yardım istendi. Casuslardan beklenen işler hızla analiz edildi, iş örnekleri oluşturuldu. Adaylar 3 gün boyunca bir casusluk senaryosunu yaşadılar, çeşitli durumsal alıştırmalara girdiler, duvarlardan aştılar, köprüleri geçtiler, ambarlar inşa edip gizlendiler, harita testinden geçtiler, stres mülakatına alındılar. Bu süreçte yaklaşık 7000 aday, kişilik özellikleri ve davranışları açısından değerlendirildi. Uygulama sonunda yöntemin ayrıntıları Assessment of Men adlı bir kitapta toplandı ve personel değerlendirme ölçütleri olarak 1948 yılında yayınladı. Artık yalnız casuslar değil, tüm kamu çalışanları da mülakatın yanı sıra değerlendirme merkezinden geçmeye başladı. 

Artık değerlendirme merkezleri kendini kanıtlamıştı ve dünyayı fethetmeye hazırdı.

Kaynak:

1. Lee, G., D. Beard. (1994). Development Centres, McGraw-Hill.