Tüm dünyada hızla değişen politik, sosyal ve ekonomik koşullar ve teknolojik alandaki yeniliklerin baş döndürücü hızı, 21. yüzyılda iş yapış şekillerini ve başarılı olabilmek için gereken temel beceri ve yetkinlikleri de ciddi bir şekilde dönüştürdü. Bu değişiklikler karşısında hareketsiz kalan, bu değişiklikleri görmezden gelen kurumların rekabet üstünlüğüne sahip olması ise uzak bir hayalden öteye geçemiyor. Değişim zordur, stres yaratır; ön görülebilir durumlar tercih sebebidir. Yaşayan birer varlık olan kurumların içinde bulundukları durumu sürekli olarak değerlendirmesi, değişen koşulların ve yeni durumun gerçekliğini hızla kabul ederek uyum sağlaması yeni iş hayatının artık olmazsa olmazı. Geleneksel, doğrusal işleyen süreçlere ve araçlara sahip olan, uzun vadeli planlar yapıp bu planlara sıkı sıkıya bağlı kalan kurumların belirsizliğe, hızlı ve ani değişikliklere alışması ve bunun artık yeni normal olduğunu kabul etmesi başarıya giden kilit adımlar arasında öncelikli sırada. Değişme ve uyum sağlama becerisi başarılı liderleri başarısız olanlardan ayıran temel bir özellik. Kurumsal çeviklik ve çevik liderlik bu alanda ön plana çıkan, hakkında eğitimler verilen, konferanslar düzenlenen, gittikçe önem kazanan kavramlar haline geldi.

Çevik liderlik genel olarak farklı durumlar; özellikle de yeni, değişen ve belirsiz koşullar altında dahi doğru bir şekilde liderlik yapabilmek olarak tanımlanıyor.[i] Bunun için gerekli olan liderlik özellikleri ise, belirsizlikle mücadele edebilme, merak, yaratıcılık, cesaret, duygusal dayanıklılık (emotional resilience), eleştirel düşünme, vizyon ve esneklik olarak listelenebilir. Çevik liderlik aslında ne yapılması gerektiğinin belirsiz olduğu durumlarda ne yapılacağının bilinmesi olarak da özetlenebilir.[ii]

Çevik liderlerin ilkeleri

Çevik liderliğe daha yakından bakmadan önce çevik liderlerin etkin çalışabileceği, fark yaratabileceği çalışma ortamlarını ve ilkelerini gözden geçirmek gerekir. Çevik liderlikte güvenin, iletişimin veişbirliğinin yüksek olduğu ekip çalışması esastır.[iii] Kurumun hedeflerine ulaşması için ekipler güçlendirilmiştir ve kendi kendilerini yönetirler. [h1]Dışarıdan fazla müdahaleye gerek yoktur. Çevik ekipler potansiyellerini en yüksekte kullanırlar. Moral yüksektir. Bu ortamı sağlayabilmek için çevik liderler ekiplerine kurumsal ve çıktı temelli net vizyon sağlarlar. Uzun vadeli bu vizyon, kısa vadeli belirsizlikler durumunda bile korunur ve ekip üyeleri bu vizyon doğrultusunda bağımsız ancak uyum içinde çalışmaya devam eder. Çevik lider görevleri değil, karar alma sorumluluğunu delege eder.[iv]Bu sorumluluk mümkün olan en alt düzeye kadar indirgenir. Kişisel sorumluluklar, hesap verebilirlik ve müşteri taleplerini teslim etme yetkileri ekiptedir. Her bir karar ya da değişiklik için lider onayı gerekmez. Bunun için çevik liderin, çalışanları için hata yapmanın güvenilir olduğu bir ortam sunması önkoşuldur.[v] Hata yapmaktan korkan bir ekibin çevik olması beklenemez. Hatalar öğrenme için bir amaç olarak kullanılır ve sonraki süreçlerde bu hatanın tekrar etmemesi için ne yapılması gerektiği öğrenilir. Hata sebepleri ortadan kaldırılır ve daha az çaba ile daha iyisinin yapılması sağlanır. Çevik lider çalışanlarının her koşulda arkasında durur ve onlara doğru karar alabilmeleri için mümkün olan her bilgiyi sağlar; şeffaflık esastır. Hata ekip olarak yapılır, birlikte öğrenilir ve işbirliği içinde başarılır.[vi] Çevik liderler her zaman ekipleri ile yan yana çalışırlar ve ekibin gücüne inanırlar. Ekip olarak üzerlerine yeni zorlu görevler alırlar ve gitgide daha iyi olurlar.

Çevik liderliğin eksikliği kurumun çevik olmasının önündeki en büyük engellerden biridir. Ancak iş dünyasında çevik liderliğin ortaya çıkmasını engelleyebilecek kurumsal, kültürel, yapısal ya da bürokratik engeller de olabilir. Kurum içinde yakından idare ve kontrol, yöneticilerin müdahaleleri ya da tam tersine sessiz kaldıkları, ekiplerine hiç dâhil olmadıkları durumlar bu engellerden birkaçı olarak sıralanabilir. Ayrıca kurumların ve ekiplerin büyüklükleri de uygulamaları zorlaştırabilir.

Çevik liderlikte her şey insanlar içindir. [h2]Ekibin amacı üretilen işe anlam ve değer katmaktır. Müşterilerle işbirliği kurulur ve değişime ayak uydurulur.

Çevik liderlerin özellikleri

Çevik liderler kapsayıcı ve demokratiktirler. Şeffaflardır. Ekiplerinde her şeyden önce karşılıklı güven ortamı sağlarlar. Yürekten dinlerler. Yeni fikirlere, denemeye ve inovasyona açıktırlar. Hızlı öğrenirler. Esnektirler. Öğrenme açıklığının yüksek olduğu çevik liderler ekiplerindeki kişileri de geliştirmeye odaklanırlar, geribildirimin sürekliliği esastır. Geribildirim, ekibin gelişme yöntemidir ve gelişim temeldir. Yansıtırlar, uyum sağlarlar ve ön görürler. Vizyonları net ve anlaşılırdır. Küresel düşünürler. İlham vermek için gerekli tüm araçlara sahiptirler ve girdikleri her ortamda değişimin temsilcisi olurlar.[vii] Ekiplerine sahip çıkar, ona alan açarlar, sorumluluk verirler ve odağı korurlar. Belirsizlik karşısında stres yaşamazlar ya da stresle baş edebilirler; rahat ve sakindirler. Dirençlidirler. Çevrelerindeki koşulları sürekli olarak gözden geçirirler, yeni bilgi kaynakları ararlar uyum sağlarlar. Hem yeni durumları, hem de yeni teknolojileri kolaylıkla kabul ederler. Hata yaptıklarında bunu kabul ederler, savunma davranışı göstermezler.[viii] Hatalarından ders çıkarırlar. Güçlü alanlara odaklanırlar. Duygularını sağlıklı bir şekilde ifade etmekten çekinmezler. Ekip üyelerinden değişmelerini beklemeden önce kendi davranışlarını değiştirirler ve bu yolla ekiplerine örnek olurlar. [h3]

Çevik liderlik bir kişide tamamen olan ya da hiç olmayan bir özellik değildir. Zamanla değişebilir ve gelişebilir.[ix] Çevik lider olabilmek için şeffaf olun, insanlara, süreç ve araçlardan daha çok önem verin ve güven ortamı sağlayın. İşin ayrıntılı şekilde belgelendirilmesindense müşterinin ihtiyaçlarının en mükemmel şekilde karşılanmasına odaklanın. Müşteri ile sözleşme üzerinden pazarlık etmektense onunla işbirliği kurmaya, birlikte çalışmaya yoğunlaşın. Belli bir plana sıkı sıkıya bağlı kalmaktansa değişim karşısında esnek olun.

Sonuç

Çevik liderler mütevazıdır, ilgilidir, vizyonerdir ve uyum sağlayabilir, yüksek farkındalıkla hareket eder, bilgi temelli karar almaya özen gösterir ve bu kararlarını hızla hayata geçirirler. [x],[xi]. Çağımız katılım ve dahil olma çağı. Hızla değişen iş dünyasında da çalışanlar paydaşlara, yöneticiler ise liderlere dönüşmek zorunda. Sadece kendilerine yöneticiler tarafından verilen görevleri yerine getiren çalışanların yerlerini yakın zamanda otomatik sistemler, yapay zekâ ve robotlar devralacak. Oysaki sorumluluk alan, sorgulayan paydaş çalışanların ve değişim yaratan ekiplerin uzun vadede ayakta kalma olasılığı çok daha yüksek olacak.

1) Mütevazı (öğrenmeye ve yeniliklere açık, kurum içinden ve dışından sürekli bilgi alan ve başkalarına güvenen),

2) İlgili (dinleyen, kurum içi ve dışı paydaşlarla iletişim kuran, yeni ortaya çıkan eğilimlere karşı meraklı),

3) Vizyoner (kısa vadeli belirsizlik durumunda bile uzun vadeye odaklı),

4) Uyum sağlayabilen (yeni gelen bilgiye odaklı değişim, kararsız olmama, hızlı teknolojik değişikliklere uyum gösterme)

5) Yüksek farkındalık sahibi (güçlü bir vizyon eşliğinde kılavuzluk yapma, çevredeki verileri sürekli olarak gözden geçirme)

6) Bilgi temelli karar alma (öncelikle veriye ve kanıta dayalı, bunların yokluğunda ise deneyim ve sezgiye dayalı karar alma)

7) Hızlı hayata geçirme (çevik liderler sadece bilgilenmiş şekilde aldıkları kararları hızla hayata geçirdiklerinde etkili olabilirler.)

Kaynakça:

1. Agile Leadership [internet] Uygun Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Agile_leadership
2. 13 Ways To Become An Agile Leader In Today’s Fast-Paced World [internet] Uygun erişim: https://www.forbes.com/sites/forbescoachescouncil/2017/06/23/13-ways-to-become-an-agile-leader-in-todays-fast-paced-world/#38cbbd45c7f8
3. Culture and Leadership: Nine Principles of Agile Leadership [internet] Uygun erişim: https://www.agilebusiness.org/resources/white-papers/culture-and-leadership-the-nine-principles-of-agile-leadership
4. Distributed Agile Leadership [internet] Uygun erişim: https://www.infoq.com/articles/distributed-agile-leadership
5. Distributed Agile Leadership [internet] Uygun erişim: https://www.infoq.com/articles/distributed-agile-leadership
6. Building Future Fit Teams: Are you an agile leader? [internet] Uygun erişim: http://www.talenttalks.net/building-future-fit-teams-agile-leader/
7. What is Agile Leadership [internet] Uygun Erişim: https://blog.versionone.com/what-is-agile-leadership/
8. 4 Qualities that Make An Agile Leader [internet] Uygun Erişim: https://www.inc.com/will-yakowicz/4-qualities-every-leader-needs-to-take-risks-conquer-stress.html
9. Culture and Leadership: Nine Principles of Agile Leadership [internet] Uygun erişim: https://www.agilebusiness.org/resources/white-papers/culture-and-leadership-the-nine-principles-of-agile-leadership
10. Agile Leadership in an Age of Digital Disruption [internet] Uygun erişim: https://www.imd.org/research/insightsimd/agile-leadership-in-an-age-of-digital-disruption/
11. Agile Leadership in an Age of Digital Disruption [internet] Uygun erişim: https://www.imd.org/research/insightsimd/agile-leadership-in-an-age-of-digital-disruption/