Uzun saatler boyunca çalışmak, akşam işten en geç çıkan olmak, dizüstü bilgisayarınızı her yere taşımak, çocuğunuzun mezuniyet ve/ya proje günlerine yetişememek, sürekli işi düşünmek, tatilde bile e-posta hesabınızı sürekli kontrol etmek, en yakın arkadaşınızın düğününe gidememek ve, her daim ulaşılabilir olmak. Bunlar size tanıdık geldi mi? Bütün bunlara evet diyor ve üstelik bundan da gurur duyuyorsanız, üzgünüm bir bağımlısınız.

İşkolik, işe bağımlı olmanın farklı bir adı. İşe bağımlı kişi için iş, hayatındaki en önemli ve ağır basan konudur. Bu kişiler zamanının büyük bir kısmını işe harcar ve iş dışındaki herhangi bir aktivite işte elde edilen başarı kadar onu mutlu etmez. Bunun için de iş dışındaki diğer aktiviteleri hayatına dahil etmez.

Peki her uzun saatler çalışan ve çalışmaktan keyif alan herkes işkolik midir? Hayır. Buna bir bağımlı diyebilmemiz için işin kendisinin bir saplantı haline gelmesi ve kişiyi sağlıklı ilişkiler kurmasına veya farklı ilgi alanları oluşturmasına engel olması gerekmektedir. 

Tipik bir işkolik, işten başka şey düşünmez ve aileye ya da sevdiklerine ayırabilecek bir zamanı yoktur. Tıpkı diğer bağımlılıklarda olduğu gibi iş bağımlılığı işkoliğin sosyal ve kişisel hayatını etkiler. Başkalarından uzaklaştırır ve mutsuz kılar. Ancak bu davranışı bir türlü durduramaz. Başarının, statünün, ünvanın elde edilmesine karşı takıntılıdır. Olumsuz duyguların yaratacağı stresten kaçınabilmek için kuvvetli bir istek duyar. Tatmin genellikle işteki başarıya bağlıdır ve iş bağımlılığı olan kişiler ise kendilerini “mükemmeliyetçi” olarak tanımlarlar.¹

İşkoliklik başarıya bağımlılıktır

Leslie A. Perlow’un Harvard Business Review’de çıkan yazısına göre² kişi işe değil başarıya bağımlıdır. Kişi işe değil, onun sonrasında elde ettiği “başarı” duygusunu beklemektedir. Ancak “başarı”nın tanımı da kişinin ona verdiği değere göre değişmektedir. 

Tipik bir uyuşturucu bağımlısı gibi, iş bağımlısı da kendini işe adadığında kendisini rahatlamış ve coşkulu hisseder. Bu da aynı davranışı sürekli ortaya koymasını sağlar. Ancak diğer bağımlılıklardan farklı olarak iş bağımlılığı toplum tarafından olumlu bulunur ve ödüllendirilir. Toplum bu bağımlılık ile elde edilen kazancın, ailenin refahını arttırdığını ve onların her türlü ihtiyacının karşılanması olarak gördüğü için bu davranışı doğal bulmaktadır. Onun için de kişinin bir bağımlı olduğunu fark etmesi çok kolay değildir. Bu kişiler, davranışları için daima geçerli bir mazeret bulurlar. Sadece işlerine ve/ya projelerine bağlı gibi görünebilirler. Ancak hırs/azim ve bağımlılık aynı şey değildir. 

İşine bağlı kişi hayatındaki diğer sorunlardan, krizlerden, duygusal konulardan veya ilişkilerden kaçınmak için işe sarılır. 

İş bağımlılığının belirtileri;³

• Ofis içinde gerek olmadığında bile, uzun süre çalışmak
• Projelerde veya bir görevi tamamlarken az uyumak
• İş başarısına takıntılı olmak
• İşi yapamamaktan veya hata yapmaktan korkmak
• İş performansına aşırı şüphe duymak
• Kişisel ilişkilerde iş yüzünden başarısız olmak
• İşle ilgili olarak sürekli savunmacı bir tutumda olmak
• İlişkilerden kaçınmak için işi bahane etmek
• Hayatındaki krizlerle başaçıkmak için işi kullanmak

İş bağımlılığı da diğer bağımlılıklarda olduğu gibi zaman geçtikçe kişinin hayatını olumsuz etkileyecektir. Kişiler “tükenme” sendromu hatta fiziksel ya da zihinsel bir çöküntü yaşayabilecektir. Tükenme sendromu da, stresin çok yoğun yaşanmasına, ilişkilerde bozulmaya hatta uyuşturucu kullanımına kadar farklı sorunlara neden olabilecektir.

Tedavi olmayan kişi kendini aile ve arkadaşlarından soyutlar ve bunun farkında olmadığında da bu ilişkilere kökten zararlar verir. Bununla birlikte kronik stres, fiziksel iyilik haline zarar verir, bağışıklık sistemini zayıflatır ve hastalık olasılığını artırır. 

Neler yapılabilir?

Kabul etmeliyiz ki, iş bağımlılığı yönetilebilir bir durumdur ve diğer bütün bağımlılıklara kıyasla üzerinden gelinmesi en kolay olan bağımlılıktır. Farkındalık, değişikliğin olması gerektiğini kabullenmek ve iyi bir tedaviyle kişi hayatındaki dengeyi yeniden kurabilir. İyileşme sürecinde işyerinde kurulan sağlıklı ilişkiler çok önemlidir. Bu ilişkiler sayesinde işten uzaklaşabilir ve hayattaki denge yeniden kurulabilir. Kariyer değişikliği bu dengenin tekrar kurulmasında yardımcı olabilir. 

Hayat tarzındaki değişiklik, iş – özel hayat dengesini sağlamak, kendine hem her gün içinde hem de her hafta içinde tatil zamanları ayırmak, stres yaratan, kişiyi etkileyen, bağımlılığı tetikleyen durumlardan kaçınmaya çalışmak, bu bağımlılıkla savaşmak için atılacak en olumlu adımlardır. 

Kaynakça:

1. When Work Becomes an Addiction [İnternet]. Uygun erişim: http://www.healthline.com/health/addiction/work#Outlook5
2. Perlow LA. Overcome your work addiction. Harvard Business Review Mayıs 2012. 3. Work Addiction [İnternet]. Uygun erişim: http://www.psychologistanywhereanytime.com/addiction_psychologist/psychologist_addiction_work.htm