İyi kişilik, kötü kişilik ya da kişiliksiz gibi kavramlar, kişilik psikolojisi terminolojisinde yer almamaktadır. “Kişiyi nasıl bilirsin? Kendin gibi” deyimi bu yaklaşımımızı ifade etmektedir.

İlk görüşmeden ve günlük hayatta çevresiyle ilişkilerinde sorun yaşamayan kişiler ne zaman “hiç uygun olmayan” kişi haline gelir? Pek çok insan baskı altındayken üretkenliklerini olumsuz yönde etkileyen eğilimler sergiler. Bunlar “Risk Faktörleri” olarak adlandırılır. Ancak kişi baskı altına girdiğinde, yorulduğunda, sıkıldığında ya da bir şekilde dikkati dağıldığında bu risk faktörleri verimliliği düşürüp, müşterileri, çalışma arkadaşlarını ya da birebir ilişki içinde olduğu kişilerle olan ilişkilerin kalitesini zedeleyebilir. Kişinin çevresindekiler bu eğilimlerin farkında olmakla birlikte bunlara ilişkin kişiye herhangi bir geribildirimde bulunmayabilirler. Bu da kişinin güçlü olduğu özelliği bir avantaj olarak düşünüp, onun ilişkilerini ve iş başarısını nasıl etkilediğini fark etmemesine yol açmaktadır. 

Peki çok beğendiğimiz, işe aldığımız, sakin, kararlı, enerjik bulduğumuz Dr. Jekyll ne zaman Mr. Hyde’a dönüşmekte sakinliği – mesafeye; kararlılığı – kibire, enerjisi – duygusal patlamamalara dönüşmektedir. 

Bu değerlendirmeyi daha önceki bilgilerimizle değerlendirirsek, Baskı altında davranışımız değişim gösterebilir. Bu da bizim ilişkimizi ve başarımızı oldukça etkilemektedir. 

Hogan, baskı altındaki davranış değişikliklerini üç ana başlık altında toplamıştır. Daha sonra bunlar 11 farklı boyutla kendini göstermektedir. Aşağıda bu üç boyut anlatıldıktan sonra, kişilerin yarattığı ilk izlenimin, baskı altında dönüşümü ile ilgili bilgi yer almaktadır.

İnsanlardan uzaklaşma; Bu davranışları gösteren kişiler, olaylara/projelere kah coşku ve tutkuyla yaklaşırlar, kah nefret ederler. Duyguları inişli çıkışlıdır. Bu kişiler çevresinden gelecek ihanete uğrama veya onaylanmama konusundaki işaretlere karşı alarm halindedirler. Bu yaklaşımı fark edildiğinde, zorlama, suçlama, yüzleşme, misilleme ile cevap verir. Aksi görünümüne rağmen bu kişi kendine güvensiz, eleştirilmekten korkan, üstlerine karşı alıngan (kızgın, kırgın) ancak sessiz, çekingen ve yalnız çalışmayı seven kişilerdir. Güvensizliğin ve alınganlığının fark edilmesi zordur. Fevri, Kuşkucu, Ürkek, Mesafeli, Başına Buyruk, boyutları bu grup altında yer almaktadır.

İnsanları karşısına alma; Bu özellikleri, gösteren kişiler, parlak, karizmatik ve kendine güvenli hatta belli ölçüde kibirli, heyecan arayışı içinde olan ve limitleri zorlayan, abartılı, coşkulu, fevri, yaratıcı, girişken kişilerdir. Bu özelliklere bazı lider profillerinde rastlanması dikkat çekici bir noktadır. Bu özellikler ve yetkinliklerle birleşen olumlu davranışlar kişinin çevresi tarafından fark edilmesini, karizmatik ve lider olarak değerlendirilmesini sağlamaktadır. Kibirlik, Pervasız, Renkli, Hayal Gücü Yüksek boyutları bu grup altında yer almaktadır.

İnsanlara doğru gitme; Bu özellikleri gösteren kişiler vicdanlı ve yönlendirmeye ihtiyaç duyan kişiler olur. Bu kişilere detaylara ve verilen görevlerde hata olmamasına çok dikkat ederler. Bu özellikler, kişinin yönetim tarafından takdir edilmesini sağlar. Ancak bu kişiler yöneticilerinden açık, net ve doğrudan direktif almadan hiçbir şekilde harekete geçip, karar almazlar. Zaman içinde bu kişiler inisiyatif almayan “takipçiler” olarak algılanacaklarından kurum içinde saygınlıklarını yitirebilirler. Ufak detaylarla ilgili dahi yönlendirmeye ihtiyaç duyduklarından yöneticileriyle de zorluk yaşabilirler. Başka bir değişle, artan iş yüküyle astlarının daha fazla inisiyatif almasını bekleyen bir yönetici için detayları takip etmekle ilgili başta kazandıkları krediyi kaybedebilirler. Kusursuzluk Meraklısız ve İtaatkar boyutları bu grup altında yer almaktadır. 

Kişinin baskı altında özelliklerini fark etmesi, çevresinden geribildirim alması ve bu yönde gelişim planları hazırlaması çevresiyle ilişkilerini düzenlenmesine, verimliliğini artırmasına ve ilişki yönetimine olumlu katkılar sağlayacaktır.