Her yetişkinin hayat karşısında onu harekete geçiren öncelikli motivasyon araçları vardır. Bu araçlar bireyin kişilik özelliği ve değerlerine göre özelleşmektedir. İnsanın en temel gereksinimlerinden biri olan “öğrenme”de, farklı motivasyonlar rol oynar. 

Yetişkini öğrenmeye iten güdü

Yıllardır yaptığımız yetişkin eğitimlerinde, farklı öğrenme güdülerini gözleme fırsatımız oldu. Bazı katılımcılar eğitime, kurumdaki arkadaşlarıyla bir arada bulunmak, keyifli vakit geçirmek, onları tanımak ve ilişki geliştirmek için katılır. Bazıları iş yerinde zorlandığı bir konuda gelişmek ve güçlenmek ister. Bazıları ise konudan bağımsız öğrenme sürecinden keyif aldığı için gelir. Katılımcı hangi amaçla gelirse gelsin, eğitmenin temel amacı konunun kavranmasını sağlamak ve öğrenileni kullanmaya isteklendirmektir Bilginin gerek öğrenilmesi, gerekse de hayata geçirilmesi için her katılımcıyı harekete geçirecek motivasyon araçlarını anlamak gerekir. Bu yönlendirme bir yetişkin eğitimcisinin en önemli yetkinliğidir. Eğer bir motivasyondan yola çıkarsak, diğer motivasyon aracına sahip olanlar, süreçten memnun kalmadığı gibi, bu zamanı boşa geçmiş olarak değerlendirebilir. İşin zorluğu da buradadır.Yetkin bir eğitimciden hangi motivasyon aracına sahip olunursa olunsun her katılımcının “öğrenme sürecini” tamamlayarak memnun ayrılmasını sağlaması beklenir.

İlk araştırma

Bizim deneyimleyerek elde ettiğimiz bu çıkarımları 1961’li yıllarda Cyril O.Houle yetişkin öğrenenin güdüsel yönelimleri araştırmasıyla ortaya koymuştur. Alanda bir ilk olması nedeniyle önemli görülen bu çalışmada Houle, sürekli öğrenenler olarak tanımladığı örneklem grubu ile derinlemesine görüşmeler yaparak, yetişkinlerin eğitime niçin katıldıklarını araştırmıştır.¹ Houle’ un yetişkin öğrenenin güdüsel yönelimleri tipolojisi pek çok araştırma için rehber olmuştur (Sheffield, Boshier, Collins, Knowles).

Houle, yetişkin öğrenenlerin güdüsel yönelimlerine ilişkin üç grup belirlemiştir:

1- Amaç yönelimli öğrenenler (goal oriented): Eğitime katılma belli dönemlerde, bir gereksinimin veya ilginin ortaya çıkmasıyla olur Bu güdüye sahip olan yetişkinler, gereksinim veya ilgi ortaya çıktığında öğrenme sürecine girerler. Amaç yönelimli yetişkin eğitim ve öğrenme etkinliği katılımlarında, mesleki ilerleme açısından bir yasal zorunluluk vardır.

2- Etkinlik yönelimli öğrenenler (activity oriented): Etkinliğe kendilerinin bulduğu veya yüklediği bir anlam olduğunda katılırlar. Bu yetişkinler gereksinimleri ya da sorunları baskınlaşınca sürekli eğitim etkinliklerine dahil olurlar. Etkinlik yönelimli çalışmalar, esas olarak ilişki odaklıdır. Etkinliğin seçilme amacı, o etkinlik sırasında kurulacak sosyal ilişkilerdir.

3- Öğrenme yönelimli (learning oriented): Yalnızca öğrenme aşkıyla bilginin peşinde olanlardır. Amaç ve etkinlik yönelimli yetişkinlerden farklı olarak öğrenme yönelimli yetişkinler, yaşamları boyunca hep bir öğrenme ortamının içinde olmuşlardır. Öğrenme onlar için sürekliliği olan bir kavramdır. Onlar, yaşam boyu öğrenen olarak kabul edilebilirler. Çocukluklarından beri kitap okuma alışkanlıkları vardır. Öğrenme yönelimli yetişkinler, güçlü öğrenme ve zihinsel etkinlik isteği içindedirler.

Öğrenme yönelimi ve kişilik ilişkisi

Söz konusu üç öğrenme yönelim tipini, kişilik özellikleriyle bağlantılandırabiliriz. 

Amaca yönelimli öğrenenler; öğrenmeyi bir araç olarak gören, ortalamanın altında öğrenmeye açıklığı olan kişilerdir. Lazımsa öğrenir. Öğrenme ihtiyacını hissettirmek ve yaratmak önemlidir.

Etkinlik yönelimli öğrenenler; öğrenme ortamı onları öğrenmeye teşvik eder. Sosyallikleri yüksektir. Bu kişilere keyif aldıkları koşulları sunmak öğrenmeyi teşvik eder. 

Öğrenme yönelimli öğrenenler; konunun kendisini değil, öğrenmenin kendisini amaç edinen, yüksek öğrenmeye açıklık düzeyine sahip kişilerdir. Her konuya ve akademik öğrenmeye yatkındırlar. Ana konuyu farklı konularla bağlayan ve bütünsel bir açı sunan öğrenme ortamına ihtiyaçları vardır.

Sonuç

Öğrenme bireylerin ortak temel ihtiyaçlarından biridir. Herkes öğrenmek ister. Ancak öğrenme yönelimleri farklıdır. Öğrenmenin etkinliği için motivasyon araçlarının ne olduğunu bilmek ve yönetmek önemlidir. Çünkü kişiyi harekete geçiren bu yönelimleri olacaktır.

Kaynakça:

1. Houle’s Typology: Time for Reconsideration., American Vocational Education Association Convention (Nashville, TN, December).