1970’de Abraham Maslow ilk kez pozitif psikolojiden bahsettiğinde psikoloji zamanın ruhuna uyum sağlamakta oldukça zorlanıyordu. Martin Seligman’ın “tedavi eden terapi” yerine “hayat kalitesini arttıran çözümler” ile pozitif psikolojiyi gündelik hayatla tanıştırması ortaya yepyeni dinamikler çıkarttı. Pozitif psikoloji akımından esinlenerek rotasını giderek gelişen endüstriyel yapılanmalara çeviren psikolog Fred Luthans; başta yönetici ve çalışanlar olmak üzere endüstriyel kitlelere odaklanıp pozitif psikolojik sermayenin temellerini attı. Uzunca bir süre sermaye denildiğinde maddi kapital ve yatırımlara odaklanmış olan iş dünyası bu yenilik ile ilk kez çalışanların iş yerlerine kattıkları özdeğerin ve kimliğin farkına vardılar. Böylelikle rekabette öne geçiren varlıklar finansalların, bilinen ve tanınanların ötesine geçti ve psikolojik sermayeyi gündeme getirdi (Şekil 1).

İngilizcede “kahraman” anlamına gelen H.E.R.O akrostişi ile özdeşleşen ve 4 ana bileşenden oluşan psikolojik sermaye (PsyCap); umut (hope), özyeterlilik (efficacy/self-efficacy), yılmazlık (resilience), iyimserlik (optimism) kavramları ile çalışanların iş hayatındaki yatkınlıklarına göre daha verimli bir çalışma ortamı yaratmaya odaklanıyor.

Psikolojik sermayenin temelini oluşturan bu 4 bileşen hem iş hayatında, hem de gündelik hayatımızda sıkça karşımıza çıkıyor. Örneğin özyeterlilik ve yılmazlık; yani kişinin ona verilen görevleri ne kadar zorlayıcı olursa olsun yılmadan ve esnek düşünme kabiliyeti ile çözümlemesine yardımcı olur. Yoğun strese ve verimsiz koşullara rağmen iyimser bir bakış açısını özümsemek hem kriz yönetiminde daha sakin kalabilmeyi, hem de yapıcı çözümlere odaklanmayı oldukça kolaylaştırır. Bu süreçlerde umut kavramıyla özdeşleşen hedef yönelimiyle kendilerini ve ekiplerini olumlu ve doğru yönlendirebilen liderler alanlarında daha verimli sonuçlar alabilir, fark yaratarak ilham verebilir. İş hayatında doğru hedefi koymak ve bu hedefe bağlı kalmak oldukça önemlidir. Ancak yeri geldiğinde değiştirilmeye ihtiyaç duyulan hedefi yeniden yapılandırabilen esnek liderliğin sağladığı faydalar Luthans’ın kuramının bugün ne kadar geçerli olduğunun kanıtıdır.

Bugünün çalışma şartlarında gerekliliği tartışılmaz olan psikolojik sermayenin bu 4 bileşeni bireylerin ancak kendilerinin emek harcayarak geliştirebilecekleri yaşam becerilerini içeriyor. Kendi kendilerini motive ederek ve yaşayarak öğrenebilecekleri bu beceri kümesini Cameron ve Spreitzer yazılarında oldukça sade bir dille okuyucuyla şu şekilde paylaşıyor: “Pozitif yetkinliklerini öne çıkartan kişiler her koşulda iyimser yaklaşımlarını koruyabilen ve ekip arkadaşlarını da aynı tavrı uygulamaya teşvik eden insanlardır. Ekip içerisinde pozitif iletişim kurabilen ve güvenli bir ortam sağlayan lider ve ekibinin çalışmaları her zaman farkını çevrelerine hissettirir. Değişime açık ve kıvrak olmak, yeniliğe karşı direnç geliştirmemek ise en önemli psikolojik sermaye nitelikleridir.”

Sonuç

Geçmişte üniversite mezunu bireylerin iş hayatına kısa bir sürenin ardından uyum sağlamaları mümkünken, bugünün koşulları artık bu süreci oldukça zorlaştırmaya başladı. İş yerlerinin arayışı giderek zekâ yerine yetkinliğe odaklandı ve okullarda verilen teorik eğitimin iş ve hayat başarısı için gerekli olan psikolojik sermaye niteliklerini öğrencilere katmadığı anlaşıldı. Gençler hayata hazırlanırken iç kaynaklarını zenginleştirmek için deneyim kazanmanın yollarını aramalılar. Kendi zihinsel ve duygusal yönelimlerini tanıyarak psikolojik sermayelerini geliştirmeliler. Çünkü psikolojik sermaye, sadece kendi hayatlarına değil, bulundukları çevreye anlamlı katkı sağlayan birer kahramana (H.E.R.O.) dönüşmeleri için onlara ihtiyaç duydukları içsel gücü sağlayacaktır.

Kaynakça:

1. Lara FJ. The Oxford Handbook of Positive Organizational Scholarship20121 Edited by Kim S. Cameron and Gretchen M. Spreitzer. New York, NY: Oxford University Press 2012. 1076 pp., ISBN: 978‐0‐19‐973461‐0. Management Decision. 2012;50(3):539–44.
2. Luthans F, Luthans KW, Luthans BC. Positive psychological capital: beyond human and social capital. Business Horizons. 2004;47(1):45–50.
3. Luthans F, Youssef CM. Human, social, and now positive psychological capital management. Organizational Dynamics. 2004; 33(2):143–60.
4. Youssef-Morgan CM, Luthans F. Psychological capital and well-being. Stress and Health. 2015; 31(3):180–8.
5. McClelland DC. Testing for competence rather than for intelligence American Psychologist; 1973.
   Seligman MEP, Csikszentmihalyi M. Positive psychology: An Introduction [İnternet]. Uygun erişim: https://www.researchgate.net/publication/11946304_Positive_Psychology_An_Introduction