Kişinin tercihleri ve eğilimleri kendi geleceğini belirler. Bu süreçte ortaya çıkan sorunları ele alış biçimlerini belirleyen ise kişilik özellikleridir. 

Kişiliğin farklı boyutlarından biri de Yenilikçikişilik özelliğidir. Bu kişilik özelliklerine sahip olan kişiler, her şeyin bir nedeni olduğunu düşünürler. Farklı bir deyişle, bu kişiler için her sonucun bir nedeni vardır. Onlar, “neden” değiştiğinde, “sonuç”un da değişeceğine ya da gelişeceğine inanırlar. Bu düşünce şekli yenilikçi kişilerin, sorunları yok saymak ya da kabullenmek yerine, sorunları çözümlerken kazanılacak olan avantajlara odaklanmalarını sağlar.

Buna karşılık otoriter kişilik özelliklerine sahip kişiler için hayat oldukça zordur. Bu kişiler, başka çıkış yolları aramak yerine, hayatın getirdiği zorluklara uyum sağlar. Bu nedenle otoriter kişilik, olayları anlamak ve araştırmak için herhangi bir çaba sarf etmez.

Modern zamanlarda değişimi ele alış, kişiliğin en önemli göstergelerinden biri haline gelmektedir. Çünkü çoğu zaman kişi değişimin, neden dolayı olduğunu ve onu nasıl kontrol edeceğini bilememektedir. Bu durum da otoriter kişilik için, stres oluşturur. Buna karşılık, yenilikçi-yaratıcı kişilik değişimi sorgular, kabul eder ve hatta tetikler. Yenilikçi kişilik için değişim, bir stres sebebi olmaktan çok, yeni yollar denemek ve daha çok avantaj sağlamada önemli ve gerekli bir araçtır. Yenilikçi kişiliğin en önemli özelliklerinden biri de; yapılan değişimin sonuca olan katkısını belirlemek ve değişimi kontrol edebilmektir.

Yenilikçi kişilik, yapıcı çatışmayı, fikirleri geliştirmeyi ve farklı düşüncelere ulaşabilmeyi gelişmek için bir fırsat olarak görür. Başka kişilerin görüş ve önerilerini tehdit olarak algılamak yerine, karşılıklı yarar sağlanabilecek bir ortam oluşturur ve sonuca odaklanır. 

Bir işi yaparken, genellikle eski çözümler ya da sonucundan emin olduğumuz yöntemleri denemek daha kolay gelebilir. Yenilikçi kişilik için ise eski yöntemleri sorgulamak önemlidir. Ancak bu kişiliği yaratıcı ya da araştırmacı kişiliklerden ayıran en önemli fark, sorgulamanın öneri ile birlikte olması ve getirilen önerilerin uygulamaya dönük ve kullanılabilir olmasıdır. Sadece önermek ya da farklı olmak değil, önerinin bir sonuca hizmet etmesi önem kazanmaktadır. 

John S. Dacey ve Kathleen M. Lennon* “Yaratıcılığı Anlamak” kitabında yenilikçi kişiliğin 10 temel özelliğini şöyle tanımlamıştır. 

1. Belirsizliğe karşı tolerans – değişik olanı korkutucu bulmak yerine, heyecan verici bulmak. 
2. Önyargılardan uzak olmak – belli durumlarda önyargılara bağlı kalmamak, kalıplardan arınarak, farklı düşünebilmek. 
3. İşlevi dışında da düşünmek – objeleri işlev alanı dışında da nasıl kullanabileceğini düşünmek. 
4. Esneklik – dünyaya ve değişime açık olmak, değişimi tetiklemek. 
5. Risk almak – güvenlik hissinden uzaklaşarak risk almaya yatkın olmak. 
6. Düzensizliği tercih etmek – zorluk, düzensizlik, karışıklıktan hoşlanmak. 
7. Hazzı ertelemek – keyif almayı, uzun süren ve zorlu bir çalışmanın sonuna erteleyebilmek ve en yüksek hazza ulaşmak. 
8. Cinsiyet kalıplarından uzak olmak – yaratıcı düşünce kapasitesini belli cinsiyet kalıplarının dışına da çıkarabilmek. 
9. Azim – engellerle ve/veya hayal kırıklığına rağmen vazgeçmemek. 
10. Cesaret – yeni ve farklı olanı denemek için sonuçlara katlanmaya hazır ve istekli olmak 

Bu sayılan özelliklerin temelinde kişilik özellikleri yatmaktadır. Yenilikçi profilin alt yapısında aşağıdaki kişilik boyutları yer almaktadır; 

• Kişinin kaygısını kontrol ederek, “daha farklı/iyi nasıl yapabilirim” sorusunu sormasını sağlayan ortalama iç uyum,
• Sürekli başarı ve sonuca odaklanmayı sağlayan yüksek hırs,
• Risk alabilmeyi ve bu riski sonuca odaklamayı sağlayan ortalama tedbirlilik, 
• Sürekli olarak denemeyi, sorgulamayı sağlayan yüksek yeniliğe açıklık, 
• “Neden”, “nasıl”, “ne şekilde” sorularını sormayı kolaylaştıran ve araştırma merakını gösteren yüksek öğrenmeye açıklık bize yenilikçi kişilikle ilgili bilgi verebilir.

Yenilikçi profilin deyim yerindeyse “çiçek açabilmesi” ailenin/okulun/kurumun olumlu yaklaşımına bağlıdır. Kişinin ortaya koyduğu yeni fikirlere, yaratıcı alternatiflere saygıyla ve ilgiyle yaklaşmak, sınırlar içinde yapılabilecekleri desteklemek, yapılamayacakların gerekçelerini belirlemek, geribildirim vermek bu özelliklerin ortaya çıkmasını besler.

Kaynak:

1. Dacey ve Kathleen M. Lennon, Understanding Creativity: The Interplay of Biological, Psychological, and Social Factors, Jossey Bass Publishers, 1998.