Batı iş dünyası proaktif davranışı yere göğe koyamaz, proaktif kişileri tüm çalışanlarına örnek gösterirken, Singapur Yönetim Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Fakültesi’nden Prof. Chan, farklı bir bakış açısı getiriyor. Durumu değerlendirme yetisinden yoksun kişilerde proaktif davranışın iş ortamları için tehlikeli olduğunu, proaktif özelliklerin yalnızca durum değerlendirme yetisine sahip kişilerde olumlu sonuçlar verdiğini savunuyor.
Batı iş dünyası proaktif davranışı yere göğe koyamaz, proaktif kişileri tüm çalışanlarına örnek gösterirken, Singapur Yönetim Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Fakültesi’nden Prof. Chan, farklı bir bakış açısı getiriyor. Durumu değerlendirme yetisinden yoksun kişilerde proaktif davranışın iş ortamları için tehlikeli olduğunu, proaktif özelliklerin yalnızca durum değerlendirme yetisine sahip kişilerde olumlu sonuçlar verdiğini savunuyor.
Her Proaktif Kişi Aynı Değil
Proaktif kişilik kavramı, iş ortamlarını iyileştirmek ya da yaratıcı bir yaklaşımla yenilik getirmek için eyleme geçmeye hazır olan kişileri tanımlamak için kullanılıyor. Ancak proaktif bireylerin bu özelliklerini farklı biçimlerde davranışlarına yansıttıkları da bir gerçektir. Prof. Chan proaktif davranış konusundaki literatürü taradığında, bu yaklaşımın yalnızca olumlu özellik ve sonuçlarına odaklanıldığını ve olumsuz yönlerin ihmal edildiğini ifade etmektedir. Gerçekten de araştırmaların çoğu açıkça ya da ima yoluyla güçlü proaktif kişiliğin bugünün iş dünyasında her derde deva özellikler taşıdığı üzerinde durmuşlardır.
Durumu Değerlendirme Yetisi
Prof. Chan proaktif davranışın amaca yönelik olması için kişinin durumu değerlendirme yetisinin de önemli olduğuna dikkat çekmektedir. Durumu değerlendirme yetisi, bireyin çevresini, içinde bulunduğu durumu ve ortamı doğru kavramasını, durumun gereklerine uygun ve etkili tepki vermesini sağlayan genel bir yetkinliktir. Proaktif kişilik, durumu değerlendirme yetisiyle birleştiği zaman olumlu sonuçlar doğurur; öte yandan bu yetinin düşük olması halinde yalnızca proaktif özellikler tek başına beklenen sonuçları vermez. Prof. Chan Singapur iş dünyasından bir grup çalışanla yaptığı araştırmada, bu görüşünü kuvvetle destekleyen bulgulara ulaşmıştır.
Prof. Chan’a göre, proaktif özellikleri güçlü olduğu halde, iş ortamının gereklerini ve kısıtlarını isabetle teşhis edemeyen, o nedenle de karşılanması mümkün olmayan beklenti ve talepler geliştiren kişiler, durumu değerlendirme yetisi gelişmemiş kişilerdir. Bu özellikteki kişiler, işyerinde alınan kararları ve yapılan bazı uygulamaları haksız ve adaletsiz olarak yorumlama eğiliminde olabilirler. Yöneticilerinin de kendilerine adil ve destekleyici davranmadığını düşünebilirler. Muhtemelen uygun olmayan davranışları ve tepkileri nedeniyle çalışma arkadaşları ve üstleri tarafından da, sürekli yıkıcı eleştirilerde bulunan, imalı yorumlar yapan, sonuç vermeyecek itirazlarda bulunan, haksız şikayetleri olan, yersiz karşı çıkışlar sergileyen ve daha nice duyarsız ve düşüncesiz hareketlerde bulunan kişiler olarak tanınırlar. Doğal olarak da çalışma arkadaşlarıyla pek de iyi ilişkiler geliştiremez, kendilerini “dışlanmış” hissederler. Talepleri karşılık görmedikçe ve olumsuz yaşantılar biriktikçe, bu kişiler zamanla düşük iş tatmini ve kurumsal bağlılık göstermeye başlayacaktır.
Öte yandan hem proaktif özellikleri, hem de durumu değerlendirme yetenekleri güçlü kişiler, değişim arayışlarını uygun ve verimli yollardan sürdürür. Onlar karar ve uygulamaların adil olup olmamasından kuşkuya düşmez, üstleriyle olumlu ilişki geliştirir, güçlü iş ilişkileri kurarlar. Girişimlerinden olumlu sonuç almaları, işleriyle ilgili algılarını ve kurumdaki iş ve çalışma ortamıyla ilgili değerlendirmelerini olumlu yönde etkiler. Bunun sonucunda da iş tatminleri ve kurumsal bağlılıkları artar.
Prof. Chan, bir çalışanın iş tutumları ve iş sonuçlarına ilişkin bir öngörüde bulunmadan önce proaktif özellikleriyle birlikte durumu değerlendirme yeteneğinin de göz önüne alınması gerektiğine işaret etmektedir.
Sonuç olarak proaktif kişilik, kişinin durumu değerlendirme yeteneğine bağlı olarak, uyuma katkıda bulunabileceği gibi, uyum bozukluğunun kaynağı da olabilir. O halde, sadece proaktif özelliklere bakarak kişilerin iş hayatında başarılı olacağı sonucuna varmak yanıltıcı olabilir.
Kaynak:
- Chan, D. “Interactive effects od situational judgement effectiveness and proactive personality on work perceptions and work outcomes”, SMU Knowledge Hub, Oct 2005, No. 5
Yorum Bırakın
E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmiştir