Batı toplumu bir zamanlar, yetişkinlerin öğrenemeyeceklerine inanıyordu. Bugün bile, kimi kişilere “yetişkinler neden zor öğreniyor?” şeklinde bir soru yöneltseniz, bu soruya hiç sorgulamadan verecekleri yanıtlar şaşırtıcı olacaktır. Ne yazık ki birçok yetişkin artık öğrenemeyeceklerini düşündükleri için, yaşamlarını zenginleştirecek, zevkli hale getirecek yegane şeyin öğrenmeye devam etmek olduğu gerçeğini göremezler. Yaşamlarına “anlam” katacak bu zevkli uğraştan kendilerini mahrum bırakırlar. Her yaşta, konu veya olay ne olursa olsun, nerede olursak olalım, zihnimizin algıladığı her şeyden öğreniriz. Aslında insanlar doğdukları andan itibaren öğrenmeye başlar. Öğrenme yaşam boyu sürdürülen bir yöntem olmalıdır. Ve şunu hiç aklımızdan çıkarmamalıyız, kendimizi ve çevremizi sadece öğrenerek tekrar yaratabiliriz.

Yetişkinlerin eğitiminde duyulan en büyük ihtiyaç “motivasyon”dur; öğreneni sınırsız bir öğrenme kapasitesine ulaştırır. Etkili bir eğitmenin, yetişkinler en iyi nasıl öğrenir kavramını özümsemiş olması beklenir. Çocuklarla ve gençlerle karşılaştırıldığında, “yetişkin öğrencinin” özel ihtiyaç ve istekleri olduğu ortaya çıkmıştır. Aşağıda sıralayacağımız altı faktör yetişkinlerde “motivasyon kaynağını” oluşturmaktadır.

1. Sosyal ilişkiler: Yeni arkadaşlar edinmek, arkadaşlık ve birlik oluşturma ihtiyaçlarını karşılamak. 

2. Dış beklentiler: Yetkili bir kişinin talimatlarını, beklentilerini yerine getirmek.

3. Sosyal refah: İnsanlara hizmet etme becerisini geliştirerek, topluma hizmet etmek için hazırlanma ve böylece toplum görevlerine katılımda beceri kazanmak.

4. Kişisel gelişim: İş alanında daha üst görevlere gelebilmeyi başararak, profesyonel gelişimi gerçekleştirmek, rakiplerinden geri kalmamak.

5. Çeşitlenme: Monotonluğu önlemek, rutin iş ve ev yaşamına ara verip farklı bir şey yapma heyecanını duymak 

6. Bilişsel kazanç: Öğrenme adına, bilgi edinmek için, araştırma yapmak ve devamlı sorgulayan zihnimizi tatmin etmek. 

Yetişkinler çeşitli nedenlerle “sürekli eğitim” içinde yer alırlar. Motivasyonumuz, yeterli bilgiyi toplama, mevcut problemi çözme ve verilen işi tamamlayıncaya kadar bir konuya odaklanmamıza ve bağlı kalmamıza yardımcı olur. 

Cyril O.Houle, yetişkin öğrencileri nelerin motive ettiğini üç ana başlık altında toplamıştır:

1. Hedef-odaklı öğrenciler eğitimi, belli hedefleri gerçekleştirmek için kullanmaktadırlar.

2. Aktivite-odaklı, sosyal öğrenciler, sosyal iletişim nedeni ile eğitime katılırlar. Onlar herhangi bir aktiviteyi seçmekteki amaçlarını, tümüyle insanlarla kuracakların ilişkinin çeşidi ve değerine dayandırırlar.

3. Öğrenme-odaklı öğrencilerin hedefleri bilgi edinmektir. Onlar çocukluklarından beri çok istekli okuyucular olmuşlardır. İşlerini seçerken veya hayatlarıyla ilgili diğer kararları alırken, kendi potansiyellerinin öncelikli olduğu bilinci ile hareket ederler.

Yetişkinler öğrenir çünkü, kendilerine olan saygı ve güvenleri artar, diğer insanları mutlu etmek ve etkilemek isterler. Yeni zevk alacakları alanları tanırlar tatmin olma duyguları beslenir. Bireysel motivasyon faktörlerini bilmek, ihtiyaçlarımızı karşılayacak eğitim ürünleri ve problemlerini doğru tanımlamamıza yol açacaktır. Örneğin, aktivite-odaklı öğrencilerin, kendi kendilerine yürütecekleri çalışma programları onlara yeterli motivasyon sağlamaz. Öğrenme ortamı ne kadar sosyal özellik taşırsa, onlar için o kadar çekici olur. 

Çocukların ve gençlerin aksine, yetişkinlerin öğrenme isteklerine karşı dengelemek zorunda oldukları birçok sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar yetişkinlerin öğrenmeye katılımlarına engel oluşturmaktadır. Diğer taraftan, eğer yetişkin, bilginin gerekliliğine inanmaz, küstürülmüş veya gözü korkmuş ise, eğitimcinin katılımcının öğrenmesine yardımcı olma çabaları başarısızlıkla sonuçlanır. Eğitimci mutlaka öğrenciyle ilişki kurmalı, ilgisini çekerek onu öğrenmeye hazırlamalıdır,. Bu da eğitimcinin öğrenen motivasyonunu yönetme rolüdür. Eğitmenler çeşitli yollarla öğrencileri motive edebilir. Etkin bir öğrenme aşağıda belirtilen 4 özelliği de barındırmalıdır. 

• Konuya karşı heyecan uyandırmak
  
• Uygun ilgi seviyesi oluşturmak
  
• Uygun zorluk seviyesi oluşturmak
  
• Geribildirim sağlamak 

Sonuç olarak, katılımcının konuya ilgi duyması sağlanmalıdır. İlgi doğrudan ödüllendirmeyle ilgilidir. Yetişkinler konuyu öğrenirken, kendilerini motive edebilmeleri için öğrenmenin faydasını görmeye ihtiyaç duyarlar. 

Öğrenmenin hedefi, yeni fikir, tutum ve davranışlarla hareket etmek olmalıdır. Wlodkowski şöyle der: “Öğrenme hedefi, bir numaralı hedefimiz olmalıdır. O olmadan öğrencinin motivasyonu yönünü bulamaz”. 

Uygunluk ve aciliyet de önemli faktörlerdir. Bilgi, bizim istek ve ihtiyaçlarımıza uygun olmalı ve bize faydalı olduğunu hissettirmelidir. Çoğu kişinin boşa harcanacak zamanı yoktur,. O nedenle vaktimizi bizi “şimdi” değişime uğratacak bir şeyi öğrenerek geçirmek isteriz.

“Yetişkinler neden eğitim aktivitelerinde gönüllü olarak yer almak isterler?” konusundaki ilk araştırmalar, onların iş ve mesleki gelişimleri için gerekli bilgi ve becerileri kazanmak arzusunda olduklarını göstermiştir. Bugün buna ek olarak iş alanlarındaki bilgi akımından kopmamak, iş yaşamında ayakta kalabilmek ve meslek alanında başarı kazanma arzusu, yetişkinleri öğrenme yönünde motive etmektedir. 

Motivasyon aracı her ne olursa olsun, kişiler kendilerine koydukları hedefler doğrultusunda öğrenmek istediklerinin düzeyini daha üst noktalara taşıyabilirlerse, “öğrenme” daha çekici hale gelir. 

Kaynaklar : 

1. Lieb, S., Principles of Adult Learning
2. Conner, M. L., Motivation Styles Introduction 7Ageless Learner
3. Conner, M. L., How Adults Learn /Ageless Learner