Üniversiteler çok boyutlu ve katmanlı kurumsal yapılardır ve akademisyen, öğrenci, idari çalışan ve ebeveyn gibi farklı beklentiler içerisindeki paydaşlardan oluşur. Üniversitelerde eğitim ve araştırma temel faaliyetler olarak öne çıkar ve tüm paydaşlar bu eksende sürekli ve iç içe geçmiş bir biçimde etkileşim ve ilişki halindedir. Paydaşlar arasındaki bu dinamik etkileşim sürekli öğrenmeye açık olmayı gerektirir. Bu nedenle, öğrenmenin temel ortak payda olduğu üniversiteler gibi akademik kurumlarda, etkin geri bildirim süreçlerinin kurulması, öğrenmeye dayalı bir kurum kültürünün oluşması açısından son derece önemlidir.

Akademisyenlere verilen geri bildirim

Bilginin yaratıcı bir biçimde ortaya çıkması ve paylaşılması için, çalışanların otonomisine üniversitelerde özellikle önem verilir. Örneğin, akademisyenlerin genelde ders zamanları dışında belirlenmiş mesai saatleri yoktur ve onlara hangi konularda, nasıl araştırma yapacaklarını söyleyen bir otorite bulunmaz. Kendi öğretme ve araştırma yöntemlerini ve takvimlerini oluşturmakta serbesttirler. Diğer yandan, her kurumda olduğu gibi, üniversitelerde de akademisyenlerden eğitim, araştırma ve idari hizmet çıktısı beklenir. Akademisyenler, çalıştıkları üniversitelerin değerlendirme politikaları çerçevesinde, belirli zamanlarda bu çıktılara dayalı süreçler üzerinden bir geri bildirim alırlar.

Akademisyenlerin öğretme başarımları, her akademik dönem sonunda öğrencilerden yazılı olarak toplanan geri bildirimler üzerinden ölçülür. Araştırma başarımları ise akademisyenlerin yayımladıkları bilimsel makalelerin, yürüttükleri projelerin ve ortaya koydukları bilimsel buluşların nitelik ve niceliğine bakılarak değerlendirilir. Geri bildirim ise çoğunlukla bölüm başkanı ya da fakülte dekanı tarafından akademik yıl sonunda yazılı ya da sözlü olarak verilir.

Üniversiteler tarafından düzenli ve sağlıklı işletildiğinde bu değerlendirme ve geri bildirim süreçleri, akademisyenlerin kendilerine dışarıdan bir gözle bakmalarını sağlar ve bilimsel verimliliklerini artırır. Akademik yöneticiler tarafından verilen geri bildirimin akademik özgürlükler çerçevesinde, akademisyenin otonomisini zedelemeden verilmesi önemlidir. Akademisyenlerin eğitim ve araştırma faaliyetleri hakkında birbirlerinden etkin geri bildirim almalarını sağlayacak yönetsel mekanizmaların üniversiteler tarafından kurulması da sürekli öğrenme üzerine kurulu bir kurum kültürünün güçlendirilmesi için gereklidir.

Akademik liderlere verilen geri bildirim

Liderler, aldıkları her kararla içinde bulundukları insan gruplarına ve kurumlara yön verirler. Bu durum, liderlere büyük bir yetki ve sorumluluk yükler. Kimi zaman liderlerin seçimleri onları yanıltabilir; çalıştıkları kuruma ve kendi itibarlarına zarar verebilir. İyi liderler, etkin geri bildirim verebildikleri gibi etkin geri bildirim de alabilirler; bu sayede, seçimlerini ve eylemlerini gözden geçirme fırsatını kullanabilirler. Etkin geri bildirim alan başarılı bir lider, tüm paydaşların duygu ve düşüncelerini duyar ve bu sayede bakış açısındaki sorunları teşhis/tedavi becerisini geliştirebilir.

Akademisyenler kariyerlerinin herhangi bir aşamasında bölüm başkanlığı, dekanlık, rektörlük gibi yöneticilik rolleri de üstelenebilirler. Her yönetici bulunduğu birimi ve kurumu daha ileriye götürmek ve dönüştürmek için yola çıkar. Ancak, akademik liderlik, yöneticiliğin ötesine geçmeyi gerektirir. Başarılı akademik liderler, kendilerini kendi bakış açıları ile sınırlamazlar ve geri bildirime gereken önemi verirler; böylece, yapılması planlananlar ile aslında yapılanlar arasında oluşabilecek uyumsuzlukları gözden kaçırmazlar. Liderlerin doğru zamanda alacakları geri bildirimler, onların, üniversitelerdeki çok boyutlu ve katmanlı gelişim alanlarına farklı açılardan dikkatlice bakmalarını, böylece etkin bir kurumsal ilerleme ve dönüşümün önünü açmalarını sağlar.

Etkin geri bildirim

İyi liderler, her soruya cevap vermek yerine doğru soruları sorma gayretindedirler. Etkin geri bildirim almanın ilk yolu da doğru zamanda doğru soruları sormaktır. Genel fikir almaya yönelik sorularınızda karşınızdaki risk almak istemeyeceği için hep iyi şeyler duyacaksınız. O nedenle geri bildirim almak istediğiniz kişilere anlaşılır, odaklanmış ve yargılamadan uzak sorular sorarak onlara yol gösterin. Cevabı evet/hayır olan sorular hızlı bir geri dönüş sağlayacak ancak sizi bilgilendirmeyecektir. Bunun yerine, açıklama gerektiren ne, niçin ve nasıl soruları sorun.

Geri bildirim sırasında yapıcı ve açık davranın. İletişimi karşılıklı öğrenme üzerine kurgulayın. Geri bildirimi veren kişiyi eleştirmeyin ya da suçlamayın. Hemen savunmaya geçmeyin ve teşekkür etmeyi ihmal etmeyin. İyileştirmeye açık yerler olduğunu bildiğinizi ve iş birliği yapmaya hazır olduğunuzu belirtin. Kendinize güvendiğinizi ve sonrasında da geri bildirime açık olduğunuzu gösterin.

Sonuç

Üniversiteler gibi akademik kurumlarda bulunan tüm kişilerin temel ortak paydası öğrenmedir. Öğrenmenin önüne geçen tüm engeller üniversitenin işlevselliğini azaltacak ya da yok edecektir. Üniversiteler, kişiler arası ilişkileri öğrenme üzerine kurarak sürdürülebilir bir kurum kültürünün oluşmasını sağlayabilirler. Bu sürecin en önemli taşıyıcılarından biri etkin geri bildirimdir ve hangi konumda olursa olsun tüm paydaşlar geri bildirime açık olmalıdır.

Kaynakça:

1. Gallos JV, Bolman LG. Reframing academic leadership. Jossey-Bass; 2011.