Karar Vermek ve Kişilik Özellikleri

Karar Vermek ve Kişilik Özellikleri

Karar vermenin hızı ve doğru kararı almanın üzerinde kişilik özelliklerinin büyük bir etkisi vardır. Hogan kişilik ölçeğinde bir kişinin kişilik özelliklerine göre karar alma hızını ve Hogan Baskı Altındaki Özellikler Ölçümü ile de kişinin doğru kararı almasıyla kişilik özellikleri arasındaki ilişkileri ve incelemesini burada bulabilirsiniz.

Kolay ya da zor karar verebilmek neyin göstergesidir, kime kararsız, kime kararlı deriz? Çevremizdekilerle ilgili öznel yorumlarımız temel olarak gözlemlerimize dayanır. Kendimizi kıyas noktası kabul edip, bana göre daha kararlı ya da daha kararsız demek isteriz. Bilimsel bir bakış açısıyla yaklaştığımızda, karar vermeyi yetkinlik olarak adlandırırız. Ayrıca problem çözme ve inisiyatif alabilmek gibi yetkinliklerle de komşuluk ilişkileri vardır. Açıklamak gerekirse, etkin kararlar verebilen bir kişinin, kolay inisiyatif alabileceği ve iyi bir problem çözücü olduğunu varsaymak çok yanlış olmaz. Karar vermek tüm yetkinliklerde olduğu gibi temellerini kişilik özelliklerinden, baskı altındaki davranış özelliklerinden ve değerlerden alır. 

Hogan Kişilik Ölçümündeki, yedi boyutun beşi kişinin kolay karar verip veremediği ilgili bilgi verir. Boyutların birbirleriyle ilişkileri de önemlidir. Örneğin yüksek hırs, yüksek iç uyum düşük tedbirlilik ve yüksek yeniliğe açıklığı olan bir kişi, rakibinin bir müşterisi ile görüştüğünü öğrendiğinde müşteriyi kaybetmemek adına hızla telefona sarılıp bir randevu alıp, müşteriyi görmeye gidebilir. Müşteriyi etkilemek adına ve rakibi ile arasında fark yaratmak için kurumunun daha gelişimini tamamlamadığı yeni bir ürünü tanıtabilir. Burada kişilik özellikleri kolay karar almasını sağlamıştır, başarılı olduğu takdirde bunu sahiplenir, ancak daha tamamlanmamış bir ürünün tanıtımını yaparken işler ters gittiği takdirde koşulları, rakibi ya da ürünü henüz tamamlamayan AR_GE’yi suçlu bulma eğilimi olabilir. Aynı kurumda çalışan bir diğer kişi, rakibin müşteriyle görüştüğünü duyunca, müşterinin almış olduğu hizmetten bir memnuniyetsizliği olduğunu düşünüp, son zamanlarda neler yaşandığını düşünmeye başlar, kendi kendine dert edinir, rakiple ilgili olarak internet üzerinden araştırma yapar, müşteri ile olan yazışmaları okur, müşteriyi arayıp aramama konusunda tereddüt yaşar, müşterinin kendisiyle bir sorun yaşayıp yaşamadığını, bu olayın kendisinden mi kaynaklandığını araştırır ve bir süre sonra bu konuyu bir başka arkadaşına danışmaya karar verir çünkü bu kişiler karar vermekten hoşlanmazlar ve bir karar vermek için, en detaylı bilgiye ihtiyaç duyarlar. Hata yapmaktan korkan ve karar vermeyi sürekli erteleyen bu kişilerin kişilik özelliklerine baktığımızda düşük iç uyum, düşük hırs, yüksek tedbirlilik, düşük yeniliğe açıklık ve yüksek öğrenmeye açıklık öne çıkmaktadır. 

İç UyumYüksek iç uyuma sahip kişiler kolay karar alabilirler ancak yanlış karar aldıklarında sonuçlarıyla yüzleşmekte ve kararın sorumluluğunu almakta zorlanırlarDüşük iç uyuma sahip kişiler hata yapma ve eleştirilme korkusuyla karar vermekten çekinip, başkalarının görüşlerini alarak karar vermeyi tercih ederler
HırsYüksek puan alan kişiler, başarılı olabilmek ve amaçlarına ulaşabilmek için kolay karar alırlarDüşük puan alan kişiler ek sorumluluklar almayı sevmezler ve karar verme sorumluluğunu da başkalarına bırakmayı tercih ederler
TedbirlilikYüksek puan alan kişiler, detayları incelemekten hoşlandıkları ve belirsizlikle başaçıkamadıkları, risk almayı sevmedikleri için karar almayı ertelerlerDüşük puan alan kişiler, üzerinde çok düşünmeden, planlama yapmadan ani ve risk boyutu yüksek kararlar alabilirler
Yeniliğe AçıklıkYüksek puan alan kişiler değişiklik yapma arzusunu ön planda tutarak bu yönde kararlar alabilirlerDüşük puan alan kişiler değişimden hoşlanmadıkları için kararlarını var olan durumu korumaya yönelik olarak verebilirler
Öğrenmeye AçıklıkYüksek puan alan kişiler, olabilecek tüm bilgilere sahip olmaktan, her türlü veriyi incelemeye çalışmaktan karar vermekte geç kalabilirlerDüşük puan alan kişiler verileri çok fazla incelemeden karar verebilir

Hogan Baskı Altındaki Özellikler Ölçümü kişinin nasıl kararlar verdiğini ve kararlarındaki risk derecesiyle ilgili bilgi verir. Bu ölçekteki boyutlardan yüksek puan almış kişilerin karar vermeyle ilgili belirgin özellikleri vardır. İş hayatında birçok karar baskı altında alınmak zorunda kalınıyor. Gerek iş liderleri gerek çalışanlar için bu durumlarda alınan kararların sağlıklı olması, krizlerin nasıl yönetildiğini belirleyebiliyor. Dönem sonunda, kotaların tutturulmasında sorun yaşandığı ile ilgili yöneticisiyle yaptığı gergin bir toplantıdan çıkan bir kişi, rakibin müşteriyi ziyaret edeceğini öğrendiğinden farklı tepkiler gösterebilir. Fevriliği yüksek bir kişinin, bir de kibirliliği yüksek ise ani bir tepkiyle “başka müşteri mi yok?” deyip durumla hiç ilgilenmemeyi seçmesi mümkündür. Renkliliği ve pervasızlığı yüksek bir kişi ise tüm ekibine, hatta bazen birlikte çalıştığı ancak konuyla ilgili olmayan kişilere de, uzun uzun bunun ne kadar zorlayıcı bir durum olduğunu anlatıp, kendisinin yapılabilecek her şeyi yaptığını düşünüp herkesin onunla ilgilenmesini isteyebilir. Başkalarının da öncelikleri olacağını düşünmediği gibi, birileri onunla ilgilenmezse bundan rahatsız olduğunu ile getirebilir. Diğer yandan ürkekliği ve kuşkuculuğu yüksek olan bir kişi, haberi aldıktan sonra bununla ilgili bir şey yapmak yerine, içi içini yemeye ve aslında altta yatanın başka bir şey olduğunu düşünmeye başlayabilir ve bir suçlu aramaya kalkabilir. Bu da genellikle olayları kendi zihninde büyütmesinden başka sonuç vermez. 

FevrilikAnlık, durumsal ve kontrolsüz tepkileri olabilir, kararlarını da çok üzerinde düşünmeden kısa süreden sonuca ulaşmak için verebilirler
ÜrkeklikHata yapmaktan veya eleştirilmekten çekinirler, risk almaktan korkarlar, karar verirken yavaş ve isteksiz davranabilirler. Bu durum fırsatların kaçmasına neden olabilir 
KuşkuculukÇevrelerine güvenmekte zorluk çekerler, tehlikelere karşı alarm halindedirler. Bu kişiler kararlarını olası (bazen de gerçek) zarardan korunma güdüsüyle verirler 
MesafelilikKendi işlerine ve projelerine odaklıdırlar, kişilerin ve etik değerlerin nasıl etkilendiğine bakmadan sadece iş önceliklerine göre karar verirler
Başına buyruklukGeribildirim almakta zorlanabilirler, karar alma sürecinde başkalarından gelen fikirleri duymazdan gelebilirler
KibirlilikKendi güçlü özelliklerine gereğinden fazla güvenip bir yandan da rekabeti küçümseyebilirler. Kararlarını egolarını korumaya yönelik, itibarlarını ve statülerini güçlendirecek ve yüksek risk taşıyan kararlar verebilirler 
PervasızlıkKendi özel gündemlerine odaklıdırlar. Herkesin onları hoş göreceğini düşünürler. Bu nedenle sınırları zorlayan, kuralları esneten bazen hiçe sayan kararlar verebilirler
RenklilikDikkati çekmekten ve odak noktası olmaktan hoşlanırlar. Kararlarında bu bakış açısı etkili olur 
Hayal gücü kuvvetli olmakYaratıcı ve farklı fikirleriyle ön plana çıkarlar, karar alırken de farklı fikirlerini kabul ettirmeye çalışabilirler ancak diğerleri bunları anlamıyor olabilir
Kusursuzluk meraklısı olmakKısa vadeli sonuç odaklı kararlar alabilirler ancak büyük pencereyi de içeren uzun vadeli ve stratejik kararları alamayabilirler
İtaatkarlıkKuruma ve üstlerine bağlılıkları yüksek olan ve onlar tarafından onaylanmaya çok önem veren bu kişiler, üstleriyle çatışmalarını, müzakere etmelerini gerektirecek kararları alamayabilirler

Kararlar insanların hayatlarının istikametini belirler, kimi kararlar akşam ne yeneceği kadar basit, kimisi ise, yirmi senelik bir kariyeri kenara atıp baştan başlamak kadar karmaşık olabiliyor. Bu kararları verirken kişinin hızlı mı, yavaş mı olduğu, ne kadar bilgiye ihtiyaç duyduğu, bu bilgiye ulaşmak için nasıl bir yaklaşım sergilediği, risk alıp alamadığı, kararı alırken başkalarını nasıl etkileyeceğini hesaba katıp katmadığı ve karar sonrası doğru ve yanlış kararların kişi tarafından nasıl değerlendirildiği gibi birçok özellik kişilik ile ilişkilidir.

Kişi bu özelliklerinin ne farkında olabilirse, hangi özellikleri nedeniyle zorlanabileceğini belirleyebilirse karar alma sürecini de o derece etkin yönetebilir.

Diğer Makaleler

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked with *

Son Makaleler

En Çok Yorumlanan

Öne Çıkan Videolar

Hayatın Hakkını Vermek

Hayatın Hakkını Vermek | Prof. Dr. Acar Baltaş | TEDxIzmir

Mesleğimi nasıl seçmeliyim?

Kurumların yönetim felsefesini hayata taşıyan insan ve değişim projeleri üzerine çalışan Prof. Dr. Zuhal Baltaş, mesleğinizi nasıl seçmelisiniz konusu üzerine bilgi veriyor.

Hayalini Yorganına Göre Uzat

Prof. Dr. Acar Baltaş, TEDxAnkara'da yaptığı konuşmada istek ve başarı arasındaki ilişki ile "yatkın olduğumuz şeyleri hayal etmenin" önemini anlatıyor.

Öne Çıkan Kitaplar

Personova Kişilik Envanteri Testi