Lider Kişilik Özelliklerinin Gelişimi

Lider Kişilik Özelliklerinin Gelişimi

Liderlik, bir dizi davranış biçiminden oluşan bir yetkinliktir. Öğrenilebilir ve geliştirilebilir. Her ne kadar hırs ve azim, yeniliğe açıklık gibi kişilik özelliklerinden beslense de, inisiyatif ve sorumluluk alma, ekip çalışması gibi geliştirilebilir başka yetkinliklere de ihtiyaç duyar. Hız ve varılacak düzey farklı olsa da herkes liderlik becerilerini ileriye taşıyabilir. Venter’in de sözünü ettiği ve bunu olumlu veya olumsuz yönde etkileyecek “çevre” faktörü ise, aile, okul ve iş ortamı ile yakından ilintilidir. Aile dışı ilk sosyal ortam olan, ilkokuldan itibaren başlayarak öğretmenin yarattığı sınıf ortamlarının da liderlik becerilerine katkısını yadsımak doğru olmaz. Liderlik becerilerinin gelişimini zaman zaman destekleyen, zaman zaman köstekleyen “aile-okul-iş” ortamının “çocuklar, öğrenciler ve çalışanlar” için yaratılma koşulları birbirinden çok farklı değildir. Anne-babalara, öğretmenlere, eğitmenlere, yöneticilere liderlik becerilerinin öğrenilmesinde ve geliştirilmesinde önemli roller düşüyor. “Lider” günlük dilde, kurumun, bölümün, ülkenin en tepesindeki yöneticiyi tanımlayan bir sıfat olarak kullanılıyor. Oysa bir davranış biçimi olarak “liderlik” çoğu zaman bu sıfatla tanımlanan üst yöneticilerde bile görülmezken, her hangi bir insan yönetme sorumluluğu taşımayan bir kişinin “liderlik” davranışları sergilediği görülebiliyor.

17. Ulusal Kalite Kongresi açılış oturumunda konuşmacı olan Genom Araştırma Enstitüsünün kurucusu ve insan gen haritasının çıkartılmasında katkısı olan J. Craig Venter’e ilginç bir soru soruldu. Aslında başlıktaki sorumuzun farklı bir ifadesi olan soru, insanın genetik kodunun bulunmasının gelecekte insan kaynakları yönetimlerine, çalışanların kariyer planlarını oluşturmada belli bir avantaj sağlayıp sağlamayacağına yönelikti. Soru sahibi, gelecekte çalışanların gen haritalarına bakarak kurumlarının gereksiz yatırımlardan kurtulup kurtulamayacaklarını merak ediyor, örneğin “liderlik geni” taşımayanlara liderlik eğitimleri vermeyerek tasarruf yapmanın mümkün olup olmadığını sorguluyordu.

Lider doğulmaz, liderlik davranışları gelişir 

Venter’in yanıtı iki noktaya dikkat çekiyordu. Öncelikle genetik bilimlerin şu andaki odak noktasının insan sağlığına yönelik olduğunu ve bireylerin bazı hastalıklara yatkınlık derecesini önceden tespit ederek yaşam süresini uzatmayı hedeflediğini ifade etti. Bize göre, dikkat çekici olan ikinci saptaması ise, liderlik yetkinliğini etkileyebilecek tek ve biricik kaynağının kişinin yetiştiği çevre olduğu yönündeki değerlendirilmesi idi. Liderlik seminerlerimizde, pek çok katılımcımızın merak ettiği “lider doğulur mu, olunur mu” sorusuna verdiğimiz yanıtı destekleyen Venter’in bu değerlendirmesi tartışmalara bir süre için son noktayı koymuş da oluyordu.

Liderlik, bir dizi davranış biçiminden oluşan bir yetkinliktir. Öğrenilebilir ve geliştirilebilir. Her ne kadar hırs ve azim, yeniliğe açıklık gibi kişilik özelliklerinden beslense de, inisiyatif ve sorumluluk alma, ekip çalışması gibi geliştirilebilir başka yetkinliklere de ihtiyaç duyar. Hız ve varılacak düzey farklı olsa da herkes liderlik becerilerini ileriye taşıyabilir. Venter’in de sözünü ettiği ve bunu olumlu veya olumsuz yönde etkileyecek “çevre” faktörü ise, aile, okul ve iş ortamı ile yakından ilintilidir.

Ailede, belirli bir yaştan itibaren çocuğa gösterilen saygı, verilen değer, tanınan söz hakkının liderlik becerilerini olumlu yönde etkileyeceği açıktır. Tersi davranışlar ise bu becerileri sergileme konusunda belirli gecikmelere ve aksaklıklara yol açabilmektedir.

Aile dışı ilk sosyal ortam olan, ilkokuldan itibaren başlayarak öğretmenin yarattığı sınıf ortamlarının da liderlik becerilerine katkısını yadsımak doğru olmaz. Her bir öğrencisinin güçlü yanlarını keşfetmek üzere onları sabırla gözlemlemek, keşfettiği güçlü yanlarını ortaya koymalarına fırsat ve imkan vermek, aile ve okul yönetimi ile işbirliğine girmek zaman ve çaba gerektirir. Öğretme (bilgi) görevlerine ek olarak, öğretmenlerden temel beklentilerimizden biri de eğitime (davranış) yönelik bu zor rolü üstlenmeleridir.

Bu beklenti, orta ve yüksek eğitim sürecinde farklılaşarak devam etse de, kişilik özelliklerinin şekillendiği ve yetişkinliğe geçildiği bu dönemde kişinin ağabey-abla, amca-dayı veya teyze-hala figürlerinde kendini bulan yönlendirilme ve yol gösterilme (koçluk) arayışı olarak ön plana çıkar. Aile çevresinde her zaman, bazen olmadığı için bazen de olduğu halde bulunamayan, bu figürler yerine konulabilecek tek doğru kaynak ise danışman ve akıl hocası rolünü üstlenebilecek öğretim görevlileri ve akademisyenlerdir.

Nihayet, ilk iş tecrübesinin yaşandığı ilk yönetici kişinin liderlik becerilerini geliştiren temel faktörlerden kategorik olarak sonuncusunu teşkil eder. İlk iş deneyiminde liderlik vasıflarına sahip bir yönetici ile çalışmak kişi için önemli bir şans olabilir. Ancak, yaşanan örneklerden görmekteyiz ki, liderlik becerilerine sahip yöneticilerle çalışmak kişinin kariyerinde daha uzun zamanlar alabilmektedir. 

Liderlik becerilerinin gelişimini zaman zaman destekleyen, zaman zaman köstekleyen “aile-okul-iş” ortamının “çocuklar, öğrenciler ve çalışanlar” için yaratılma koşulları birbirinden çok farklı değildir. Anne-babalara, öğretmenlere, eğitmenlere, yöneticilere liderlik becerilerinin öğrenilmesinde ve geliştirilmesinde önemli roller düşüyor. Aileyi-sınıfı-ekibi liderlik becerilerinin geliştiği ve beslendiği bir ortam haline getirmek için inisiyatif ve ek sorumluluklar almak ve alınmasını desteklemek gerekiyor. Kısacası, her sosyal ortamda “liderlik için liderlik” yapmak gerekiyor. Bunu profesyonel iş hayatına kadar ertelemek tüm taraflar için oldukça geç ve pahalı bir seçim oluyor. 

Tersi seçim ise, her türlü sosyal çevrede ve her düzeyde liderlik davranışları konusunda örnek ve model olmayı gerekli kılıyor. Ancak bu sayede kendimizden daha iyi ebeveynler, öğrenciler ve yeni liderler yetiştirmemiz mümkün olabiliyor. 

Boynuzun kulağı geçmesi için çaba sarfetmek gerekiyor.

Bisiklete binmek, yabancı dil konuşmak gibi liderlik de öğrenilebilir ve öğretilebilir !

Starbucks CEO’su Howard Schultz, efsanevi basketbol koçu John Wooden ile yaptığı ve Fortune dergisinde yayınlanan söyleşisinde başlığımızdaki soruyu yönelttiğinde Wooden, “Görüşüme göre öğrenilebilir. Saygı uyandıran bazı kaliteleriniz olmalı fakat liderlik için önemli olan konular öğrenilebilir. Bununla birlikte herkes de bir lider olamaz.” olarak cevaplıyor. Wooden’ın bu yanıtı, genelde birbirine karıştırılan iki kavrama, “lider ve liderlik” konusuna da açıklık getiriyor. “Lider” günlük dilde, kurumun, bölümün, ülkenin en tepesindeki yöneticiyi tanımlayan bir sıfat olarak kullanılıyor. Oysa bir davranış biçimi olarak “liderlik” çoğu zaman bu sıfatla tanımlanan üst yöneticilerde bile görülmezken, her hangi bir insan yönetme sorumluluğu taşımayan bir kişinin “liderlik” davranışları sergilediği görülebiliyor.

Seminerlerimizde, az sayıda da olsa, “lider doğulur, lider olunmaz” savını şiddetle ileri sürenlerin, karşı görüşleri dinleme ve anlama konusunda zorluk çektiklerini gözledim. Kendilerine, bu görüşün tartışmaya açık olduğunu kabul etmenin bile, liderlik gelişim süreci için iyi bir başlangıç olabileceğini anlatmaya çalıştım. 

Seçilmiş, atanmış ve doğal liderler 

Son sözü söylemek gerekirse, herkes ait olduğu toplulukta belirli dönemlerde bazı yönetsel rol ve sorumluluklar alabilir. Seçilmiş veya atanmış olmaları, bu kişilerin liderlik becerilerine sahip olduklarını her zaman garanti altına almaz. Aynı biçimde, doğru liderlik davranışlarının, kişiyi yönetim pozisyonlarına taşımamış olması onun yanlış yolda olduğunu söylemez. 

Lider olunmaz, lider doğulur iddiasında ısrar edenlerin, şimdilik biyoteknolojinin “liderlik geni”ni bulacağı günlere kadar beklemeleri gerekiyor.

Diğer Makaleler

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked with *

Son Makaleler

En Çok Yorumlanan

Öne Çıkan Videolar

Hayatın Hakkını Vermek

Hayatın Hakkını Vermek | Prof. Dr. Acar Baltaş | TEDxIzmir

Mesleğimi nasıl seçmeliyim?

Kurumların yönetim felsefesini hayata taşıyan insan ve değişim projeleri üzerine çalışan Prof. Dr. Zuhal Baltaş, mesleğinizi nasıl seçmelisiniz konusu üzerine bilgi veriyor.

Hayalini Yorganına Göre Uzat

Prof. Dr. Acar Baltaş, TEDxAnkara'da yaptığı konuşmada istek ve başarı arasındaki ilişki ile "yatkın olduğumuz şeyleri hayal etmenin" önemini anlatıyor.

Öne Çıkan Kitaplar

Personova Kişilik Envanteri Testi