“Kişiyi olduğu gibi tedavi etmişseniz, kendisi olacaktır.Olması gereken şekilde tedavi etmişseniz olması gerektiği kişi olacaktır.”

JOHANN WOLFGANG VON GOETHE

Kişi odaklı bir yaklaşımdır. Bir konuyu kişiye öğretmeye veya geçmişle anın bağlantısını kurmaya çalışmaz. Kişinin mevcut ihtiyaç ve ilgilerine odaklanır. Danışmanla birlikte mevcut durumu değerlendirmeye dayanır. Birlikte fotoğraf albümüne bakmak için yan yana oturmuş kişiler gibi düşünülebilir: Biri hikayeyi anlatır ve sayfaları çevirir, diğeri dinleyicidir, fotoğrafların görünmeyen detaylarıyla ilgili samimi ve açık sorular sorarak birlikte görüntüyü değerlendirir.

Motivasyonel görüşme kişinin doğasında var olan değişim motivasyonunu ortaya çıkarmayı amaçlar. Ceza, sosyal baskı, finansal kazanç ve yasal kabul gibi motivasyonel stratejilerden ayrılmaktadır. Davranışsal metotlar, davranışın bu motivasyonel stratejilerle pekiştirilmesine veya söndürülmesine dayanır. Motivasyonel görüşmede davranışların sonucunda bir yargılama yapılmaz, dışsal baskılara yer verilmez.

Motivasyonel görüşmede, kişinin değer ve inançlarına aykırı olacak şekilde bir değişim dayatılmaz. Değişim, kişinin özüne uygun olmadığı sürece gerçekleşmeyecektir. Bu nedenle motivasyonel görüşmede değişim kişinin kendi değeri olduğunda ortaya çıkmalıdır. 

Motivasyonel görüşmede izlenmesi gereken kurallar 

1. Empati kurmak

Empati, tüm psikoterapi yöntemleri için gerekli olmakla beraber, motivasyonel görüşme yönteminin en temel kurallarından biridir. Sözel olan ve olmayan dinleme becerilerinin yanı sıra Carl Rogers’ın empati için tanımladığı yansıtıcı dinleme (reflective listening) kullanılır. Bu şekilde dinlenen kişi, tüm çabanın kendisini doğru anlamak adına yapıldığı yönünde bir algı geliştirir.

2. İkilemi vurgulamak

Yansıtıcı dinleme becerileri motivasyonel görüşmenin ikinci kuralı olan ikilemi vurgulamak açısından da oldukça önemlidir. Kişinin değişime verdiği önem değişime ne kadar hazır olduğuyla yakından ilgilidir. Danışman, kişiyi dinleyerek şimdiki davranışlarıyla temel değerleri arasındaki çelişkiyi algılaması yönünde destekler. Bu şekilde seans ikilemi çözümlemeye ve değişimi başlatmaya doğru ilerler. Kişinin istediği yönde değişim gösterebileceğine dair kendine olan güveni ve inancı temel konulardan biridir. Bu da üçüncü kural özyeterliliği desteklemenin temelini oluşturmaktadır. 

3. Özyeterliliği desteklemek

Danışman, kişinin özyeterliliğini desteklemenin yanı sıra değişebileceğine dair kapasitesine tereddütsüz güvendiğini göstermelidir. 

4. Dirençle çalışma

Dirençle çalışma motivasyonel görüşmenin son kuralıdır ve bu kurala göre kişi direnç gösterdiğinde, danışman kişiyi problemleriyle yüzleştirmez. Motivasyonel görüşmeye göre direnç diğer psikoterapi yaklaşımlarından farklı olarak kişiden değil danışmandan kaynaklanmaktadır. Motivasyonel görüşmeye göre direnç, danışmanın görüşülen kişinin problem ve değişim algısına uygun olmayan müdahalelerinden kaynaklanmaktadır. Bu durumun en çok kişi henüz problemini ve ihtiyaçlarını tam olarak algılayamamışken sunulan çözüm önerilerine karşı ortaya çıktığı gözlemlenmektedir. Bu durumda danışman çözüm sunmadan evvel kişinin problem farkındalığını yeniden gözden geçirmelidir. Direnci azaltmak için kullanılan bir diğer yöntem ise değişimin savunuculuğunu danışmanın yapmayıp kişiyi bu yönde teşvik etmesidir. Bireyin değişime yönelik kendi ifadeleri danışmanın aktardıklarından daha etkilidir.

Motivasyonel görüşmede temel bileşenler

Motivasyon için üç önemli öğe; isteklilik, yapabilir olmak ve hazır olmaktır. İsteklilik, değişimin kişi için önemini gösterir. Değişmek kişi için ne kadar önemlidir? Eğer değişimin önemi azsa, genelde bu durum inkar veya direnç olarak adlandırılır. Yapabilirlik ise kişinin değişim için olan kendine güvenini inancını gösterir. Bazı insanlar değişmeyi çok ister ama bunu yapamayacağını düşünür. “Ah! Keşke sigarayı bırakabilsem!”. Kişi, yapabileceğine inanırsa değişecektir. Hazır olmak ise aslında bir öncelik sorunudur. Değişim kişi için önemlidir, kendini bunu yapabilecek güçte hissediyordur ama daha zamanı değildir! “İstiyorum ama şimdi değil!” Gerçekten de kişi hazır değilse, ortam ne olursa olsun değişmemektedir. En sık yapılan hata “yarın bırakacağım” kararıdır. Genelde hemen yarın bırakmaya karar verenlerin değişimi uzun süreli olmamıştır.

Motivasyonel görüşmenin iş hayatındaki kullanımı

Motivasyonel görüşme, klinik çalışmalarda sıklıkla kullanılsa da iş hayatında da uygulanabilir bir yöntemdir. Motivasyonel görüşme çalışanlara iş ortamlarını daha iyi tanıma, problemleri daha etkin bir şekilde çözme, olumlu iş ilişkileri kurma ve sürdürme konusunda uygun olmayan davranışı ortadan kaldırma imkanı sağlamaktadır. İş hayatında çalışanlara bu tekniği kullanarak geribildirim verirken şu konulara dikkat etmek gerekir: 

Karşı tarafın farklı bir kişi olduğunu unutmayın 

Kendi deneyimleriniz sonucunda çıkarılan hikayelerinizi paylaşmamaya dikkat etmek gerekir. Etkin bir şekilde dinlemek ve sorunun üzerine gitmesini sağlayacak soruların sorulması önemlidir. 

Tanı koymayın

Onlar kendi durumlarının uzmanlarıdır, sizin değil. Kendi çözümlerinizi sunmak yerine, kendi çözümlerini bulmaları konusunda yardımcı olun.

Anlama

Etkin geribildirim verebilmek için durumu tam olarak anlamanız önemlidir. Sizin için açık olmayan konuları mutlaka sorun.

Anlatma

Durumu açığa kavuşturmak için diğer yöntem anladığının tekrar edilmesidir. 

Duyguları yansıtın

Kişinin hissettiğini düşündüğünüz veya tahmin ettiğiniz duyguyu ifade etmek gerekirse düzeltilmesini beklemek önemlidir. 

Güçlü özelliklere odaklanın

Problem üzerinde durmak yerine, ne yapabileceğine ve işe yarayan ne yaptığına odaklanmasını isteyin. Güçlü özelliklerini vurgulayın.

Sonuç 

Motivasyonel görüşme karşı çıkmaya değil işbirliği kurmaya, eğitime değil değişime davet etmeye, otorite kurmaya değil otonomi kazandırmaya, açıklamaya değil kişiyi araştırmaya dayanmaktadır. Yapılanın nasıl yapıldığıyla ilgilenir. Bu teknik çalışanlara değişim için ihtiyaçları tanımlamaya, kendileri gibi olmaya, değişimin kendi kararları olduğuna inanmalarını sağlar.

Kaynakça:

1. Miller W.R., Rollnick S. Motivational interviewing repairing people for change. The Guilford Press Penguin Books; 2002.