Rekabet ve müşteri odaklı seçimler yapmak V.U.C.A dönemi adı verilen değişkenlik, belirsizlik, karmaşıklık ve muğlaklık döneminde hem bir zorunluluk hem bir zorluktur. Küresel pazarda hızlı cevap verme kapasitesini gösteren bu bakış açısı iş yapış biçimlerinde olağanın dışına çıkma gereğini arttırır. Böyle durumlarda duygusal çeviklik öne geçme ihtimalini arttıracağı halde insanın psikolojik sistemleri tarafından engellenebilir. Risk ve belirsizlik altında seçimler I. Sistem tarafından yönetildiği için insan risksiz gördüğü, bilinene yönelir. Sonuçları belirsiz bir olay üzerinde taraf tutmak sadece belirsizliğin derecesine değil, belirsizliğin kaynağına da bağlıdır.
Yalın yaklaşım felsefesi, iş yaşamında kabul gördü. Bu felsefe 1990’larda iş sürecinin sadeleştirilerek ürün veya hizmet mükemmelliğinin sağlanması amacıyla biçimlendi. Bu iş yapış biçimi, Toyota üretim sisteminde deneyimlenen yalın üretim sistemine dayanıyordu. Seri üretim yerine siparişe uygun küçük ölçekli üretim, üretim sonunda kalite kontrolü̈ yapılması yerine, kalite kontrolünün sürece entegre edilmesi ve sıfır hatalı üretim yapılmasının amaçlandığı bir sistem ortaya çıktı. Değer yaratmak, fark oluşturarak müşteriye değer katmak kavramı da burada görüldü. İsraf anlayışı, müşteri için değer ve kurum için verimlilik anlayışına dönüştürüldü.
Bu çalışmalara paralel olarak ekonomi ve işletme felsefesi üzerinde düşünen akademisyenler söz konusu alanlarda ‘hız’ faktörünü sorguladılar. Amerika’da genç nesil girişimcilerin piyasa kurallarını sarsması bu anlayışın farklı uygulamalarla gündeme gelmesinin yolunu açtı. 1991 yılında çevik kavramı işletme yönetiminde yer bulmaya başladı. Rekabetin arttığı bu ortamda müşteri ihtiyaçlarının, hatta beklentilerinin çeşitliliğini karşılamak çevik felsefenin kabullenmesini kolaylaştırdı.
Çevik anlayışı V.U.C.A. dünyasında müşterilere daha hızlı cevap verebilme ihtiyacından doğar ve esnekliğin ötesine geçen bir ihtiyacı temsil eder. Bu özelliğiyle yalın, anlayışı güçlendiren bir sistem önermiştir ve endüstriyel yönetimde müşteri ürün ilişkisinin değerini öteye taşıma anlayışının temsilcisi olmuştur. Çeviklik, Vokurka ve Fliedner’in Talha Ustasüleyman tarafından kullanılan tanımıyla; bir işten bir başka işe hızlı geçebilme yeteneği olan esnekliğin ötesinde, tahmin edilemeyen ve değişen müşteri beklentilerini değişen miktardaki ürün veya hizmetle, kısa sürede teslim yeteneğiyle, yüksek kalitede ve düşük maliyetle karşılayabilmektir. Çevik üretim pazarda, üretim teknolojilerinde, bilgi teknolojilerinde, işletme ilişkilerinde ve işletmelerin karşı karşıya olduğu her alanda meydana gelen sürekli değişim karşısında ürün ve hizmet üreticilerinin gelişme yeteneğini tanımlar.1 Çevik yönetim, çevik süreçler, çevik proje ekipleri rekabet üstünlüğü sağlama yollarının aranmasına imkân vermiştir.
I. ve II sistemin duygu yönetiminde kullanımı
Çevik felsefenin temeli; insanı ve bilgiyi kullanarak, belirsizliği ve değişimi yöneten yapılarla müşteri beklentisinin değişim hızını karşılamaktır. Tüm alanlarda değişim kilidini açan veya kapatan insan olduğu için duygu değişmezse hiçbir şeyin değişmeyeceğini biliyoruz. Duygusal çeviklik müşteri beklentilerini karşılayan bir kurum kültürü oluşturmanın köşe taşlarından biri olarak tüm süreçlerin işleyişini kolaylaştırır veya zorlaştırır. Müşteri memnuniyeti ve sürdürülebilir iş performansı için duygu kapitalini yönetirken II. sistemi harekete geçirmek gerekir.
Duygusal çevikliğin önündeki engel düşünme sisteminin ‘hatalı karar’ temelli yapısındadır. Ön görülebilir biçimde hatalı karar verilmesine sebep olan bu zihinsel zorluk durum değerlendirmesinde ve ilişki yönetiminde yanılgılarına yol açar. Burada sadece iki kuram bağlamında konuya değineceğim; ön görü yanılgısı (prediction judgement) ve beklenti kuramı (prospect theory).2 Beklenti kuramı ekonomik tercihlerin mantık dışı kullanımının nasıl oluştuğunu anlatır. Karlılık sistemi üzerine işlemesi gereken yapılarda ayak bağlarının nasıl oluştuğunu anlamaya yardımcı olur.
Daniel Kahneman ve Amos Tversky’nin kuramları söz konusu sistemlerin uygulama sorunlarını çözümlemeye imkân verir. İnsanın psikolojik mekanizmalarının işleyiş temelini oluşturan yapı; sonuçlarını bildikleri ve kesin olan şeylere yatkınlık, önerilen ve belirli olmayan sonuçlara karşı kaçınmadır. Ayrıca kalıp yargıları, belirli sonuçların abartılmasına ve kıyas hatası yapılmasına yol açabilir. Kazanma ihtimali olan durumlarda riskten kaçınan (risk aversion), kaybetme olasılığı olan durumlarda riske giren (risk seeking) kararları alırlar. Duygusal çevikliğin kullanılacağı alan burasıdır. Faydalı kararın seçiminde hayati önem taşıyan, durağanlık ve değişim tercihinin saptanmasına imkân verir.
Duygusal çeviklik; kazanma ihtimali olan durumlarda riskten kaçınan, kaybetme olasılığı olan durumlarda riske giren kararların alınmasını önler. Bu müşteri odaklı yaklaşımın çift taraflı çalışmasına imkan verir.
Sonuç
Rekabet ve müşteri odaklı seçimler yapmak V.U.C.A. dönemi adı verilen değişkenlik, belirsizlik, karmaşıklık ve muğlaklık döneminde hem bir zorunluluk hem bir zorluktur. Küresel pazarda hızlı cevap verme kapasitesini gösteren bu bakış açısı iş yapış biçimlerinde olağanın dışına çıkma gereğini arttırır. Böyle durumlarda duygusal çeviklik öne geçme ihtimalini arttıracağı halde insanın psikolojik sistemleri tarafından engellenebilir. Risk ve belirsizlik altında seçimler I. sistem tarafından yönetildiği için insan risksiz gördüğü, bilinene yönelir. Sonuçları belirsiz bir olay üzerinde taraf tutmak sadece belirsizliğin derecesine değil, belirsizliğin kaynağına da bağlıdır.
Sonsöz: Duygusal çeviklik kurumsal kararlarda ve uygulayıcı adanmışlığında ortaya çıkabilen duygusal takılmayı önleyecek bir yaklaşım gerektirmektedir.
Kaynakça:
- Ustasüleyman T. Çevı̇klı̇ğı̇n işletme performansına etkı̇sı̇ne yönelı̇k yapısal bı̇r model önerı̇si. Gazi Üüniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2008; 10(2): 161-178.
- Kahneman D, Tversky A. Prospect theory: an analysis of decision under risk. Econometrica 1979; 47(2): 263-292.
Yorum Bırakın
E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmiştir