Olumlayıcı Sorgulama yöntemi son yıllarda Baltaş Grubu tarafından, özellikle ekip geliştirme çalışmalarında sıklıkla kullanmaktadır. Gerek yeni kurulan ve gerekse olgunlaşmış ekiplerde, farklı amaçlarla olsa da aynı ölçüde yararlı sonuçlar elde edilmesini sağlamaktadır. 

Yeni Ekiplerde Olumlayıcı Sorgulama 

Yeni kurulan ekiplerin en öncelikli sorunlarından biri, bireylerin katıldıkları yeni ekip içinde kimlik arayışları ve kimliklerine uygun bir rol üstlenme çabalarıdır. Üstlenilen rollerin birbirini tamamlar nitelikte olması gerekir. Üyelerden birinin belirli bir rolü üstlenmesi, diğer üyelerin de o rolle bağdaşan tamamlayıcı rollere razı olmaları anlamına gelir. Bir ekip üyesinin liderlik rolünü üstlenebilmesi için, diğerlerinin takipçi rolünü kabul etmelidirler. Yeni oluşan ekiplerde üyeler kendilerine bir rol biçerken, istemeden de olsa, öteki üyeleri, belki de hiç istemedikleri rolleri üstlenmeye mecbur etmiş olurlar. Ekip gelişimi sırasındaki bu olgu fırtına adı verilen evreye denk gelir. Olumlayıcı sorgulama, ekibin fırtına evresinden geçmeden, sancısız bir biçimde durulma evresine girmesini sağlamaktadır. 

Olumlayıcı sorgulama sırasında her üye, geçmişteki ekip yaşantılarıyla ilgili başarı öyküsünü diğer üyelerle paylaşma fırsatı bulur. Onlara dolaylı olarak, kendisi için hangi rolün uygun olduğu, hangi rolü tercih ettiği ve ekip içinde nelere değer verdiğine ilişkin mesaj verir. Yeni ekibine hangi güçlü özellikleriyle katkıda bulunacağı hakkında bilgi aktarır. Ekip üyelerinin birbirini tanımalarını, farklılıkları görmelerini sağlar. İnsanların birbirine açılmasını ve birbirleriyle ilgili içgörü kazanmasına olanak verir. Üyeler birbirlerinin özelliklerine daha fazla ilgi göstermeye başlar, ekip içi uyum ve dayanışma güçlenir. Bu da kişiye yeni ekipteki rolünü bulma olanağı sağladığı gibi, ekip oluşturma sürecini önemli ölçüde hızlandırır. 

Yeni kurulan ekiplerde olumlayıcı sorgulamanın bir başka yararı, ekip normlarının oluşturulmasını kolaylaştırmasıdır. Üyeler başarı öykülerini anlatırken, normlara atıfta bulunurlar ve öncelikli normlar kendiliğinden açığa çıkar. Üstelik normlar listesi yaşanmış hikâyelerden çıkartıldığı için ekip için daha büyük anlam taşır. Tüm üyelerin katılımıyla oluşturulan normlar daha kolay benimsenmekte ve çok daha kalıcı olmaktadır. 

Yeni kurulan ekiplerde sık görülen bir olgu da, üyelerin birbirleriyle ilgili kulaktan dolma yanıltıcı yargılara sahip olmalarıdır. Bu açıdan da olumlayıcı sorgulama yeni bir ekibe katılan kişiler için iyi bir öğrenme fırsatıdır. Baltaş Grubu’nun çalıştığı bir ekipteüyelerden biri, soğuk, ilgisiz ve katı bir kişi olarak tanınmaktaydı. Çalışmanın başında başarı öyküsünü paylaşmaktan kaçındı. Diğerleri öykülerini anlattıktan sonra hikâyesini anlatmaya hazır olduğunu söyledi. Şirketteki ilk yıllarında yaşamış olduğu ve dinleyenleri duygulandıran olağanüstü bir ekip yaşantısını anlattı. Hikâyenin sonunda kendisi dahil herkesin gözleri dolmuştu. Hikâyenin önemli özelliklerinden biri de bu ekip çalışmasının şirket yönetimince hiç önemsemeyip dikkate alınmamış olmasıydı. Bu kişinin çalışma arkadaşlarına uzak durmasının ardında bu olayın etkisinin olduğu anlaşılıyordu. Hikâye, diğer ekip üyelerinin bu genç kadınla ilgili algılarını değiştirmekte etkili olduğu gibi üyeler arasındaki ilişkileri de derinden ve olumlu yönde etkiledi. 

Olgunlaşmış ekiplerde olumlayıcı sorgulama 

Olgunlaşmış ekipler genellikle durulma evresine ulaşmış ve daha çok başarıya odaklanmıştır. Vizyonları ve performans hedefleri bellidir. “Ekip amaca yönelik çalışıyor mu? Etkili sonuçlar alıyor mu?” sorularına cevap ararlar. Ortaya çıkan sorunlar genellikle ilişkilerden, çeşitli nedenlerle güvenin sarsılmasından, göz ardı edilen çatışmalardan, yüzleşme çekingenliğinden, kararları benimsememek ve uygulamamaktan kaynaklanır. Olumlayıcı sorgulama aracılığıyla ekibin başarılı yaşantıları sorgulanır, güçlü özellikleri konusunda güven tazelenir, yeni bir enerji ve inançkazandırılır. Açıkça dile getirilmeyen huzursuzluklar ve çatışmalar giderilir, güven pekiştirilir. Olumlayıcı sorgulama, daha iyiyi gerçekleştirebilmek için, en verimli tecrübelerle ilgili hikâyeleri bir araya getirir. Bu yöntemle ekibin güçlü yönlerine ilişkin özgüveni ve anlam duygusu pekiştirilir. 

Olumlu sorgulama, ekiplerin ortak kimlik geliştirmelerine yardımcı olur ve onları olgunlaşma durumuna taşır. Güçlü ve yeni fikirler oluşumuna imkân vererek, ekip için daha iyi bir geleceği ve izinden gidilecek iradeyi açıklığa kavuşturur.

Kaynak:

1. Bushe, G. “Meaning Making in Teams” in Fry, R. et. al. (eds.) Appreciative Inquiry and Organizational Transformation, Westport, CT: Quorum, 2001, 39-63.