Geniş bir çeşitlilik gösteren etki yaratma tarzları endüstriyel psikolojide etkileme stratejileri olarak nitelenir. Etkileme tarzları genel olarak üç grupta toplanır: Sert tarz, yumuşak tarz ve akılcı tarz. Ancak bu tarzların, iş hayatında sentezlenerek paralel bir şekilde uygulandığı dikkate alınmalıdır. İşyerlerinde daha çok, yüksek mevkide bulunan, emir verme, yaptırım uygulama veya ödüllendirme gücüne sahip kişilerin başvurduğu bir tarzdır. Karşıdakinin duygularına, değerlerine veya ideallerine hitap ederek, onu daha duygusal ve kişisel boyutta etkileyen bir yaklaşımdır. Emir verme yetkisi olmayan, referans gücüne sahip kişilerin başvurduğu, zorlayıcı olmayan bir etkileme stratejisidir. Övgü, karşısındakine danışma ve sıcak davranma, karşılıklı yardımlaşma ve işbirliği teklifi, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirme gibi davranışlar, baskı yapmadan insanlara yön verir.
Geniş bir çeşitlilik gösteren etki yaratma tarzları endüstriyel psikolojide etkileme stratejileri olarak nitelenir. Etkileme tarzları genel olarak üç grupta toplanır: Sert tarz, yumuşak tarz ve akılcı tarz. Ancak bu tarzların, iş hayatında sentezlenerek paralel bir şekilde uygulandığı dikkate alınmalıdır.
Sert Tarz
İşyerlerinde daha çok, yüksek mevkide bulunan, emir verme, yaptırım uygulama veya ödüllendirme gücüne sahip kişilerin başvurduğu bir tarzdır. Sıkça kullanılmasının en önemli sebebi ekonomik olmasıdır: Etki yaratmak isteyen kişi fazla zaman harcamadan direktif vererek beklentisini ortaya koyar. Çalışanlar da bu tarza genellikle davranışsal uyum ya da itaat ile cevap verir. Böylece istenilen davranış, düşünmeden, içselleştirilmeden ve ikna olmadan, sergilenir.
Zorlayıcı etkileme stratejilerine maruz kalan birey, iş güvenliğini tehdit altında hissedebileceği için, baskıyı uygulayana karşı tepki duyabilir. Bir örnek verilecek olursa, etkileme stratejisi olarak ‘kuralların hatırlatılması’ kısa vadede etkilidir ve etkilenenin kurallara uygun davranışlar sergilemesine yardımcı olur. Ancak bu tür uyarılar yüzünden, çalışanlar genelde tepki duyar, içsel motivasyonları zedelenir ve esnek düşünme kabiliyetleri engellenebilir. Hataları gizleme, iletişimi azaltma ve etkileyenden korkma eğilimigörülür. Yapılan birçok araştırmada, zorlayıcı etkileme tarzının tek tarz olarak kullanıldığında, direnç uyandırdığını gözlemlenmiştir.
Verimi arttırmak için fark yaratan bir yol ise, zorlayıcı etkileme stratejilerini zorlayıcı olmayan stratejilerle, aşağıda anlatılan yumuşak tarzla sentezlemektir.
Yumuşak Tarz
Karşıdakinin duygularına, değerlerine veya ideallerine hitap ederek, onu daha duygusal ve kişisel boyutta etkileyen bir yaklaşımdır. Emir verme yetkisi olmayan, referans gücüne sahip kişilerin başvurduğu, zorlayıcı olmayan bir etkileme stratejisidir. Övgü, karşısındakine danışma ve sıcak davranma, karşılıklı yardımlaşma ve işbirliği teklifi, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirme gibi davranışlar, baskı yapmadan insanlara yön verir.
Yumuşak tarz içinde en başarılı etkileme, karşıdakini, ona danışarak sürecin içine katmave ilham verme sonucu gerçekleşir. Böylece danışılan insan, önemsendiğini hisseder ve içsel motivasyonu artar. Birey iş için heyecan duymaya başlar, değerlerini ve ideallerini yeniden yapılandırması mümkün olur. Bu süreç içinde birey içsel olarak bir değişim sürecine girdiğinden etkileyenin fikirlerine düşünsel uyum göstermeye başlar, etkileyen kişi örnek alınan, çekici bir insan haline gelir. Bu aşamada birey kendini etkiye istekle açar ve bu etkileşim beraberinde uzun vadeli davranışsal değişiklikleri getirir.
Akılcı Tarz
Bilgiye ve uzmanlık gücüne sahip kişilerin seçebileceği bu tarz, mantığı temel aldığından özellikle batılı iş dünyasında en çok tercih edilen ve en adil olarak değerlendirilen seçenektir. Bu tarzın temeli, akılcı argümanlar, açıklamalar ve destekleyici bilgilerle başkasını ikna etmektir. Akılcı tarz sonucu, çalışan yapılması gereken işin anlamını ve gerekliliğini kavrayacağından, uyumun yanı sıra kişi içten ikna olabilir. Ancak, her çalışana detaylı açıklamalar yapmak zaman açısından pek ekonomik olmaz. Bu tarz genellikle sert tarzla sentezlenerek kullanılır.
Her etkileme stratejisi her durumda aynı ölçüde etkili olmaz. Çalışan, durumun gerektirdiklerinin ve planlarının farkında, hedeflerine uygun ve gücünün elverdiği stratejiyi seçmelidir. Her çalışan, bulunduğu mevkiin ve kişilik özelliklerinin etkisiyle, bu tarzları kendine özgü bir biçimde sentezleyip sergiler. Temel olan ise etkilemek istenilen bireyi veya grubu iyi tanımak, verecekleri tepkiyi önceden görebilmektir. Başarılı bir etkileme sürecini harekete geçiren birey üç doğrunun farkındadır: Doğru zamanda, doğru insana, doğru biçimde davranmak.
Kaynak:
- Yukl, G., Kim, H. & Falbe, C.M. (1996). “Antecedents of influence outcomes”. Journal of Applied Psychology, 81, 309-317.)
Yorum Bırakın
E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmiştir