Son yıllarda iş motivasyonunun çalışan memnuniyeti ile eşanlamlı kullanıldığına tanık oluyoruz. Psikoloji alanından gelmeyenlerin, iki kavram arasındaki incelikleri bilmedikleri için kavramları hatalı kullandıkları görülüyor. 

Motivasyon kişinin çevresiyle etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. Motivasyon “bilmekle yapmak”, “düşünmekle harekete geçmek”, “yeterlilikle performans” arasındaki can alıcı halkadır. Zihinsel süreçlerden davranışsal süreçlere geçişte, bir başka deyişle yetkinliğin performansa dönüşmesinde, motivasyon değişkenleri rol oynar. Daha 1929 yılında yapılmış bir araştırma, tok farelerle aç farelerin bir labirenti eşit öğrendiklerini, ancak, yalnızca aç farelerin labirenti koşarak bilgilerini ortaya koyduklarını göstermiştir. 

Motivasyonla ilgili en temel sorular, davranışın yönü, yoğunluğu ve süresiyle ilgilidir. Motivasyon öncelikle, kişiyi belirli bir yöne doğru harekete geçirmelidir. Kişinin bir şeyi yapmaya istekli ya da hevesli olması motivasyon için yeterli değildir. Motivasyon sonucu ortaya çıkan davranışın hangi yoğunlukta olduğu ve ne kadar sürdüğü de o motivasyonun gücünü gösterir. 

İş performansını, çalışanın iç motivasyonu, kişilik özellikleri ve değerleri doğrudan etkiler. Ancak araştırmalar, çalışan memnuniyetinin performansı artırdığı konusunda bir bulgu ortaya koymamıştır. Çalışan memnuniyetinin, verimlilikten çok, devamsızlık, çalışma düzeni, işyerinde istikrar gibi çalışan davranışlarıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Motivasyonu ve dolayısıyla performansı artıran; esnek ve yatay yapılanma, etkin ekip çalışması, açık iletişim, çalışan ihtiyaçlarına duyarlılık, çatışma yönetimi boyutlarını da içeren katılımcı bir kurum kültürüdür

Motivasyon Güdü, bireyi harekete geçirir ve davranışını belirli bir hedefe doğru yönlendirir. Biyolojik nitelikte, uyarana bağlı ya da öğrenilmiş olabilir.

Motivasyon; bir işi yapma ve onu sürdürme isteğidir. Davranışı başlatan ve yönlendiren etkenler ile davranışın şiddetini ve sürekliliğini belirleyen değişkenler motivasyonu oluşturur.

Motivasyonu ölçmek için, kişinin ne yaptığı (başlatma), neyi seçtiği (yön), davranışının gücü (şiddet) ve süresi (kalıcılık) gözlemlenir.

İçgüdü; Bir canlı türünün tüm üyelerinde ortak olan, öğrenilmemiş, soyaçekimle kazanılmış, basmakalıp davranışlardır.

Dürtü; Kişiyi, bir hedefe doğru iten içten gelen bir güçtür. Biyolojik kökenli (açlık), öğrenilmemiş (yemek yeme) ve kendini sürekli tekrar eder niteliktedir (acıkır, doyar, yine acıkırız). Temelde organizmanın iç dengesini korumaya yöneliktir.

İhtiyaç; Bir yoksunluktan kaynaklanır. Psikolojik olarak uyarılma haline ya da bir dürtüye neden olur. Organizmaya, bozulan iç dengesini (açlık) yeniden kazandıracak hedefe (yemek) yönelik davranışta bulunması için enerji sağlar.

Özendirici; Bireyi bir hedefe doğru çeken bir dış uyarandır. Öğrenilmiştir ve yoksunluğa bağlı değildir.

Uyarılma Kuramı; Bireyin kendisi için en uygun uyarılma düzeyini seçtiğini öne süren motivasyon kuramıdır. Uyarılma ile performans arasındaki ilişki, ters U eğrisi ile temsil edilir. Düşük uyarılma halinde, birey “uykuda”dır. Uyarılma düzeyi arttıkça, bireyin uyanıklık durumu en uygun performans düzeyinin yakalandığı noktaya kadar artar. Fazla uyarılma kaygıya yol açar ve performansın düşmesine neden olur.

İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı; İhtiyaçlar öncelik sırasına göre birbirini izler: Öncelikli ihtiyaç karşılandıktan sonra bir üst düzeydeki ihtiyaç öne çıkar. Öncelik sırasına göre ihtiyaçlar: Fizyolojik, güven, ait olma, özsaygı, kendini gerçekleştirme (Maslow).

Bilişsel Motivasyon Kuramı; Bireyin motivasyonunu elde etmeyi umduğu sonuçla ilgili beklentileri belirler. Başaracağımıza inandığımız hedefler ve bu hedeflerin bizim için taşıdığı değer, davranışa geçmemize neden olur (Rotter, Bandura).

Biyolojik Motivasyon Kuramı; Bireyin hayatta kalması için gerekli olan ve fizyolojik bir temeli olan güdüler, biyolojik güdülerdir: Açlık, susuzluk, beden sıcaklığı dengesi, ağrıdan kaçınma ve cinsel dürtü.

İç Motivasyon; Bireyin kişiliğinden, tutumlarından ve değerlerinden kaynaklanan, içten gelen yönelimlerdir. Onun, yaptıklarından tatmin olmasını sağlar. Kişi, o işi yapmaktan zevk alır ve sadece işi yaparak kendini ödüllendirilmiş hisseder. Ödül işin kendisinden kaynaklanmaktadır. Kişi kendini yeterli hisseder ve kendi kaderine sahip çıkmak ister.

Dış Motivasyon; Kişinin dışından kaynaklanır, çevreden gelen bir pekiştirme ya da ödüllendirme ile bir şey yapmasını sağlar. Etkisi geçicidir. Yapılan davranışın kalıcılığı ve yoğunluğu düşüktür.

Öğrenilmiş Sosyal Motivasyon; Çoğunlukla sosyal deneyimlerle ve öğrenmeyle kazanılır: Başarı, güç ve ait olma. Başarı ihtiyacı: Üstün performans gerçekleştirme ya da başarılı olma arzusu, kendi davranışlarının sorumluluğunu üstlenme eğilimi. Güç ihtiyacı: Başkalarını kontrol etme, güç ve etki yaratma arzusu. Ait olma ihtiyacı: Başkalarıyla birlikte olma arzusu.

İş Motivasyonu; Örgüt davranışı bağlamında, işin kendisi bir tatmin kaynağıdır, çalışanı işine bağlar ve motivasyonu yükseltir. Performansa bağlı ve eşitlikçi ödüllendirme, takdir görme, katılımcılık çalışma motivasyonunu artırır.