Empati, ne düşünüp hissettiğini anlamak için karşımızdakine ilgi göstermeyi mümkün kılar. Bu ilgi, aynı zamanda empatinin sınırlarını çizmek için de yol göstericidir. Çünkü empatide kişi karşısındakinin hissettiklerini kendi içinde anlamlandırmasına rağmen, kendi duygularına onunkini karıştırmaz. Empati gösterdiği kişinin duygusunun, kendi duygusu olmadığını hâlâ bilir.¹ Sınırların silikleşerek empatinin yanlış anlaşıldığı, kendi ve diğerleri ayrımının belirsizleştiği esas nokta da burası.  

Yanlış empatiyle gelen karar hataları 

Sosyolog Dr. Tracy Brower, yanlış empatinin önemli sorunları da beraberinde getireceğine dikkat çekiyor.² Bunları dört başlık altında kavramsallaştırabiliriz: 

1. Yakınlık yanılgısı: Daha sık gördüğünüz ve size daha çok benzeyen insanlara karşı daha fazla empati duyacaksınız. Araştırmalar, yakınlığın kabullenme üzerinde etkisi olduğunu gösteriyor. Daha güçlü ilişkiler kurma eğiliminde olacağınız kişileri daha fazla kabullenecek ve onlara daha yoğun ilgiyle yaklaşacaksınız. 

2. Varsayım yanılgısı: Sorunu kendi başına çözebilmesi için kaynak ve destek sağlamak yerine, onun yerine çözmeye çalışacak kadar karşınızdakini anladığınıza inanacaksınız. Empati, tüm engellerin veya zorlukların ortadan kaldırılması değil. Karşınızdakinin kendi seçimlerini yapmasını, hayatının üzerinde kontrol sahibi olduğunu hissetmesini sağlamak önemli. 

3. Azınlık yanılgısı: Bir veya birkaç kişiyi, birçok kişiye tercih edeceksiniz. Çocuğunun bakımı konusunda zorluk yaşayan bir çalışanından daha az talepte bulunan liderin, bekleyen işleri ekibindeki diğer çalışanlarından üstlenmesini istediğini düşünün. Bu durumda, empati bir kişi için sorunları çözerken, kalanlara iş yükü, adaletsizlik ve kırgınlık duygularıyla geri döner. 

4. Sempati yanılgısı: Karşınızdakinin acısıyla çok fazla özdeşleşip yorgun düşeceksiniz. Empati destek ve yakınlık göstermenin ötesinde, aynı duyguyu hissetmek olarak anlaşıldığında bu, bireyin kendi duygusal denge ve sınırlarını kaybetmesine neden olur. Bu anlayış, karşımızdakine yardımcı olmaktan ziyade, ikili ilişkilerde dengesizliklere yol açar.  

Bu sonuncu yanılgı, yazımızın bir diğer konusu olan şefkat yorgunluğu kavramına bizi getiriyor.  

Şefkat yorgunluğu 

“Vekaleten travma”, “ikincil travmatik stres” veya “ikincil mağduriyet” olarak da bilinen şefkat yorgunluğu, bakım veren kişinin karşısındakiyle kurduğu ilişkide onun yükünü üstlenmesiyle tanımlanıyor.³  

Miami Üniversitesi Miller Tıp Fakültesi’nden Psikolog Heidi Allespach, bakım verenlerin aşırı empatik hale gelerek hastalarının acılarına karşı kendilerini uyuşmuş halde bulduklarına dikkat çekiyor. Şefkat yorgunluğun empati kurmayı güçleştirmesi ironik bir zorluk olarak karşımıza çıkıyor. Bu yüzden eğitim verdiği tıp asistanlarına, kalplerinin etrafında kalkan görevi görecek “yarı geçirgen bir zar” geliştirmeyi tavsiye ediyor.⁴ Bu zar, karşımızdakinin yaşantısını filtreden geçirmeye imkân veriyor. 

Liderler için bir öneri 

Allespach’ın hayali zarı, kendi ve diğerleri ayrımını yapmayı kolaylaştırıyor. İş hayatında bunu yapabilmenin bir diğer yolu da; şefkatli liderlerin, çalışanlarının duygusal tepkilerinden sorumlu olmadıklarını kendilerine hatırlatmaları.⁵  

Duygusal tepkileri kontrol ihtiyacından vazgeçmekle ilgili yaklaşım, şunu içeriyor: Örneğin çalışan disiplin cezasına gözyaşlarıyla veya öfkeyle karşılık verse de, bu tepki liderlerin gerektiğinde bu cezaları uygulamasını engellememeli. Liderler, çalışanlarının iş veya özel yaşamlarında gelişen durumlara nasıl tepki vereceklerini kontrol edemez. Ancak kendi tepkilerini nasıl yönettikleri, büyük bir fark yaratabilir. Karşısındakini dikkatle dinlemek, ilgisini dile getirmek, sorunlarına çözüm bulmasına yardımcı olmak; şefkatli liderliği sağlıklı bir dengede tutmayı sağlayabilir. 

Sonuç 

Empati, bireyler arasında duygusal bağın kurulmasına yardımcı olurken, aynı zamanda sınırlarının belirlenmesi ve korunması gerektiğini de ortaya koyuyor. Yanlış empati anlayışının yol açtığı karar hataları gibi, şefkat yorgunluğu da aşırı empatinin getirdiği bir zorluk olarak karşımıza çıkıyor. İş hayatında liderlerin, öncelikle kendi duygusal tepkilerinden sorumluluk duymaları, empati ve şefkat tuzağından korunmaya katkı sağlıyor. 

Kaynakça: 

1. Singer T, Klimecki O. Empathy and compassion. Current Biology 2014; 24: R875–R878. 

2. Brower T. The dark side of empathy [İnternet]. Uygun erişim: https://iai.tv/articles/the-dark-side-of-empathy-auid-2558  

3. Du-Marie M. WELLBEING: Compassion and Work Fatigue – Know the risks [İnternet]. Uygun erişim: https://www.linkedin.com/pulse/wellbeing-compassion-work-fatigue-know-risks-du-marie/  

4. Clay RA. Are you experiencing compassion fatigue? [İnternet]. Uygun erişim: https://www.apa.org/topics/covid-19/compassion-fatigue  

5. Lian AB. Compassion: at the Heart of Management and Leadership. Social Insights 2020.