Geliştirme Amaçlı Değerlendirme Merkezleri

Son yıllarda değerlendirme merkezlerinin, seçme ve yükseltme amaçlı uygulamalardan, geliştirme amaçlı uygulamalara doğru hızla geliştiği görülmektedir. Yöneticiler, bulundukları pozisyonlar değiştirilmeden, sahip oldukları yetkinlikleri geliştirmeye yönelik değerlendirme merkezlerine alınmaktadır. Bu gelişmenin nedenlerin arasında, şirketlerin hızla yassılaşması ve küçülmesi, bunun sonucunda terfi olanaklarının azalması da sayılabilir. Değerlendirme merkezlerinin ilk ve asıl amacı uzun yıllar boyunca, bireylerin yönetsel yeteneğini ortaya çıkarmak ve yükseltme kararına dayanak sağlamak olmuştur. Bu temel amaç bugün hala kamu güvenlik kurumlarında geçerlidir ve yaygınlıkla kullanılmaktadır. Ancak bundan farklı olarak iş dünyasındaki çoğu organizasyonda, son yıllarda değerlendirme merkezlerinin en sık geliştirme amaçlı kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bunun istisnalarına, değerlendirme merkezi uygulamalarının henüz yeni gelişmekte olduğu ülkelerde, örneğin Hollanda’da, geliştirme merkezleriyle ilgili deneyim eksikliği ve uygulama zorlukları nedeniyle rastlanmaktadır.

Son yıllarda değerlendirme merkezlerinin, seçme ve yükseltme amaçlı uygulamalardan, geliştirme amaçlı uygulamalara doğru hızla geliştiği görülmektedir. Yöneticiler, bulundukları pozisyonlar değiştirilmeden, sahip oldukları yetkinlikleri geliştirmeye yönelik değerlendirme merkezlerine alınmaktadır. Bu gelişmenin nedenlerin arasında, şirketlerin hızla yassılaşması ve küçülmesi, bunun sonucunda terfi olanaklarının azalması da sayılabilir. 

Değerlendirme merkezlerinin ilk ve asıl amacı uzun yıllar boyunca, bireylerin yönetsel yeteneğini ortaya çıkarmak ve yükseltme kararına dayanak sağlamak olmuştur. Bu temel amaç bugün hala kamu güvenlik kurumlarında geçerlidir ve yaygınlıkla kullanılmaktadır. Ancak bundan farklı olarak iş dünyasındaki çoğu organizasyonda, son yıllarda değerlendirme merkezlerinin en sık geliştirme amaçlı kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bunun istisnalarına, değerlendirme merkezi uygulamalarının henüz yeni gelişmekte olduğu ülkelerde, örneğin Hollanda’da, geliştirme merkezleriyle ilgili deneyim eksikliği ve uygulama zorlukları nedeniyle rastlanmaktadır. 

Geliştirme merkezlerinin farklı birkaç uygulama biçimi vardır. 

1. Bazılarında temel amaç sadece bireylerin eğitim ihtiyaçlarının tespit edilmesidir. Sadece yükseltme amacı taşıyan değerlendirme merkezlerinde kullanılan değerlendirme boyutları ve alıştırmaları, bu defa burada eğitim ihtiyaç analizi amacıyla uygulanır. Sürecin yapılandırılmasında başkaca bir fark yoktur. 

2. Bir başka çeşit ise, gerçekten de tam bir geliştirme merkezidir ve tek amacı katılımcılara beceri kazandırmaktır. Uygulamayı bir öğrenme yaşantısına dönüştürmek için, süreç içinde anında geribildirim verilir, temrin yapılması sağlanır, öğrenme pekiştirilir, işe aktarımı sağlanır ve işbaşına dönüldüğünde izlenmesi için kurum tarafından destek verilmesi sağlanır. 3. Üçüncü bir geliştirme merkezi uygulaması, ekipler ve bölümler düzeyinde kurumsal gelişimi hedefleyen bir programdır. Bu bağlamda genellikle teknoloji kullanan simülasyon tekniklerinden yararlanılmaktadır. Karşılıklı bağımlılık ilişkisi içinde çalışan ekipler elektronik ortamda yer alan karmaşık iş oyunlarına katılırlar. 

Değerlendirme merkezlerinin aynı anda hem seçme ve hem de geliştirme amaçlı kullanılması, üstesinden gelinmesi uzmanlık ve deneyim gerektiren değişkenler ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların motivasyonu, açık ve net geribildirim verme zorunluluğu ve destekleyici bir kurumsal iklimin yaratılması gereği gibi psikometrik dakikliğin ötesinde koşullar gündeme gelmektedir. 

Geliştirme merkezleri hızla yaygınlaşırken beraberinde bazı sorunlar da getirmiştir. Bunların en önemlisi, katılımcıların eğitim ihtiyacını tespit edip geliştirebilmek için, önce değerlendiricilerin, katılımcı davranışlarını doğru ve güvenilir bir biçimde gözlemleyip yorumladığından ve geliştirilecek beceriyi isabetle teşhis ettiğinden emin olmak gerekir. İkinci önemli nokta, programın katılımcılar üzerindeki etkisinin tam da ne olduğunu saptamaktır. Geliştirme merkezinin katılımcılar üzerindeki etkisi hangi düzeydedir? Katılımcıda;

a) Harekete geçme isteği mi uyandırmaktadır?

b) Katılımcıya geliştirici bir tür deneyim yaşatmakla mı kalmaktadır?

c) Katılımcı kendisinden beklenen performansı daha mı iyi anlamaktadır? 

d) Katılımcının beceri düzeyinde bir gelişme mi olmaktadır?

e) İş başındaki davranışı mı değişmiştir?

f) Kurumun etkinlik düzeyinde bir iyileşme mi görülmüştür?

Jones ve Whitmore (1995) tarafından yapılan bir araştırmada, değerlendirme merkezine katılan yöneticilerin, katılmayanlara oranla farklı mesleki bir ilerleme gösterebilmeleri için, geliştirici bir faaliyetten de geçmeleri gerektiği saptanmıştır. Ne yazık ki yöneticilerin çoğunun, değerlendirme merkezlerinde kendilerine sağlanan tanılar doğrultusunda bir gelişim çabasını sürdürmediği gözlenmektedir. Ancak çok yeni araştırmalar geliştirme merkezlerinin hangi koşullarda etkili olduğuna ilişkin bulgular sağlamışlardır. Olumlu sonuçlar kendiliğinden ortaya çıkmamaktadır. Geliştirme hedefinin gerçekleşmesi için, değerlendirmeden geçen kişilere, değerlendirme merkezi deneyimi sonrasında kurum içinde destek verilmesi gerekmektedir. 

Kaynak:

  1. Lievens, F. ve G. C. Thornton, III (2005). “Assessment centers: recent developments in practice and research”. In A. Evers, O. Smit-Voskuijl, N. Anderson (Eds.) Handbook of Selection (s. 243-264). Blackwell Publishing.

Diğer Makaleler

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked with *

Son Makaleler

En Çok Yorumlanan

Öne Çıkan Videolar

Hayatın Hakkını Vermek

Hayatın Hakkını Vermek | Prof. Dr. Acar Baltaş | TEDxIzmir

Mesleğimi nasıl seçmeliyim?

Kurumların yönetim felsefesini hayata taşıyan insan ve değişim projeleri üzerine çalışan Prof. Dr. Zuhal Baltaş, mesleğinizi nasıl seçmelisiniz konusu üzerine bilgi veriyor.

Hayalini Yorganına Göre Uzat

Prof. Dr. Acar Baltaş, TEDxAnkara'da yaptığı konuşmada istek ve başarı arasındaki ilişki ile "yatkın olduğumuz şeyleri hayal etmenin" önemini anlatıyor.

Öne Çıkan Kitaplar

Personova Kişilik Envanteri Testi