Liderde, Aristotle un “trajik kusur” diye adlandırabileceği hatalı davranış biçimleri görülmektedir. Othello nun kıskançlığı ve Hamlet in harekete geçmekteki başarısızlığı iyi bilinen iki edebi örnektir. Trajik kusur diye adlandırdığımız bu zayıf nokta, liderin çökmesine yol açabilir. Aslında bu zayıf nokta aynı zamanda liderin en büyük gücünü temsil eder, ancak ne yazık ki bu güçlü yön fazla kullanıldığında ve vurgulandığında yok edici olmaktadır.

Her zaman şuna inanmışımdır, liderlik davranışsal problemlerinin çoğu, kişilik özelliklerinin desteklediği güçlü yönümüzün gereğinden fazla kullanılması durumunda ortaya çıkar. Bunun doğruluğunu yöneticilerle yaptığım 360 derece değerlendirme çalışmalarında tekrar tekrar yaşıyorum. Genellikle problem teşkil eden bir davranış için verilen düşük puanları, gereğinden fazla kullanılan 1-2 yüksek puan alan beceriyle bağlayabiliyorum. İşte bu nedenle bu konu ile ilgili büyük bir endişe yaşıyorum. Ortaya çıkan bu durum, tüm güce-dayalı liderlik gelişim harekatının, yanlış anlaşılma ve yanlış kullanılma potansiyeli olduğunu göstermektedir. Zayıf yönlerinizi değil de, sadece güçlü yönlerinizi geliştirmek liderlik davranışlarınızı raydan çıkaran güçlü bir reçetedir.

Son zamanlarda, liderlik değerlendirmelerini araştırırken Hogan Gelişim Araştırma (HDS / Hogan Development Survey) değerlendirmesi ilgimi çekti. Bu çalışmada bir çok liderlik değerlendirmesi yer alıyor. Bu testler bende, bir liderlik gelişim uzmanı olarak heyecan yarattı ve hemen uygulamak için heyecan duydum. Normal herhangi başka bir kişide rastlanmayacak bir hevesti benimkisi.

Bu değerlendirmeyi asıl ilginç kılan da şu; ölçülen davranışsal eğilimlerin gücünün liderliği zayıflattığı ileri sürülüyordu. Hogan, liderliği zorlaştırıcı bu davranışları “saklı yüz” olarak isimlendiriyor. Yıllar süren bir araştırmaya dayanan ve kapsamlı bir şekilde kurumsallaşmış ve kabul görmüş bu çalışma gerçek anlamda etkileyici sonuçlar verdi.

Birisi hiç size gelip “heyecanlı, hevesli” olduğunuzu söyledi mi? Onlar belki de size “fazla değişken, uçarı” demek istemiş olabilirler. Veya birisi size “kendinize olan güveninize” hayran olduğunu söylemiş olabilir. Belki de bu yorumdan biraz da “kendinizi beğendiğiniz” anlamı çıkarılıyor olabilir.

Ne yazık ki, incelikli davranışsal geribildirimlerden sık sık olumlu kişisel özelliklerin gerilediği anlamı çıkartılmaktadır. Baskı altında ortaya çıkan saklı yüz diye adlandırdığımız bu kusurlu davranışlar adeta, maskelenmiş, kılık değiştirmiş bir durumda karşımızda durmaktadır. İşte bu nedenle performans değerlendirmelerinin satır aralarını okumak bir sanattır. Testlerde en çok işaretlenen ve en sevdiğim madde daima şu olmuştur; “diğerlerine göre çok yüksek standartlara sahip.” Her nedense iş arkadaşları için daima bu seçenek işaretlenir.

Şimdi hep birlikte aşağıdaki Hogan HDS listesine bakalım.

Şunu tekrar vurgulamak gerekir, bu soldaki özelliklerin hepsi bize de hizmet edebilir -ölçülü olmak adına- sadece herhangi bir tanesine bakıp “Tamam ben buyum işte” demeyin, yoksa saklı yüzünüz kendini gösterip sizi sırtınızdan bıçaklayabilir.

1. Fevri: çabuk kızan, kolay memnun olmayan ve duygusal olarak değişken, patlama eğilimi olan
2. Kuşkucu: başkalarına güvenmeyen, olumsuz eleştiriye hassas ve olumsuza odaklanan
3. Ürkek: çekingen görünen, değişikliğe direnen, risk almayan ve hata yapmaktan korkan 
4. Mesafeli: iletişime uzak duran, diğerlerinin duygularına ilgisiz ve konuşkan olmayan,
5. Başına buyruk: kendi bildikleri üzerinden giden, bağımsız davranan ve işbirlikçi olmayan
6. Kibirli : aşırı derecede kendine güvenen, kendine verdiği fazla değer ile kendini beğenen
7. Pervasız: risk alan, sınırları zorlayan ve heyecan arayan, sonuçları düşünmeden konuşan ve hareket eden 
8. Renkli: etkileyici, dikkat çekmeyi seven, müdahaleci ve zayıf dinleme becerilerine sahip
9. Hayal gücü kuvvetli: yaratıcı, ancak düşünce ve davranışları faklı
10. Kusursuzluk meraklısı: çok titiz, çok dikkatli, memnun edilmesi zor ve başkalarının işine müdahale eden, mikro yönetime eğilimli
11. İtaatkar: otoriteyi memnun etmeye istekli, yöneticisi ile yüzleşemeyen, kendini sevdirmeye çalışan

Yukarıda sözünü ettiğim lider pozisyonundaki kişilerin çalışmalarında engel teşkil eden bu kişilik özelliklerine eklenebilecek daha fazla özellik olduğundan eminim. Sizin aklınıza, baskı altında saklı yüze dönüşerek “trajik kusurlara” yol açabilecek daha başka güçlü yön geliyor mu?

Kaynak:

1. McCarthy D.,Great Leadership http://www.greatleadershipbaydan.com /2010/ 07