Kimse doğduğu köyde peygamber olamaz. Özellikle hiçbir başarının cezasız kalmadığı ülkemizde başarı ve başarısızlık objektif kriterlerle değil, duygusal angajmanladeğerlendirilir. Bu nedenle Türkiye’den bir liderlik örneği yazmak, birçok kişinin “ama” diye söze başlayacağı için riskli olabilir. Ben bu riski göze alıyorum ve bir buçuk yıldır birçok ortak heyecanı paylaştığım Fatih Terim’i, 50. yaş anı kitabında yer alan yazımla size sunuyorum.

Dileğim okuyucuların yazıyı “neresi yanlış” gözüyle değil, “liderlik açısından neresi doğru” gözüyle okumasıdır.

Lider sonucu değiştiren insandır. Lider birleştirir, ikna eder, ilham verir, heyecan doğurur, harekete geçirir, değişim yaratır ve iz bırakır. Çevremize baktığımızda bu özelliklere sahip çok az sayıda insan görürüz. İlk iki cümlede yer alan “lider” kelimesini çıkartıp Fatih Terim adını koysanız kimse yadırgamaz. Çünkü Fatih Terim yukarıda sıralanan lider özelliklerinin hepsinin hakkını vermiştir. Kişilik psikolojisi açısından lider kişiliğini oluşturan ve sonradan kazanılmayacak olan dört temel özellik vardır. Bu özellikler doğuştan getirilen niteliklerle birlikte hayatın ilk yirmi yılında geliştirilmiş olan kişiliği oluşturur. Bunlar vizyon sahibi olmak, dürüstlük, mesleki yeterlilik ve kararlılıktır. Fatih Terim bu özellikleriyle Türkiye’de yaygın olan “başarma korkusu”nu yenmek konusunda örnek olmuştur.

Değerler

Paranın konuştuğu ve maddi değerlerin egemen olduğu bir dünyada, onun temsil ettiği bağlılık ve sadakat ekibine yansır. Bu sadakat ve bağlılık onun için olağan bir vasıftır. Hayata yansıtılan bu değerler ekibinin başarısında rol oynayan temel özelliklerdir. Onun ekibine katılan her oyuncu ne olursa olsun bu özelliklere ya kendiliğinden ayak uydurur ya da kendiliğinden ekibin dışında kalır.

Fatih Terim bazılarınca “motivasyon ustası” olarak tanımlanır. Oysa futbolda motivasyon fiziksel olarak yeterlilik, taktik açıdan hazırlık ve bunun defalarca tekrarlanmasının alışkanlığından sonra gelecek olan başarıya inanmak demektir. O, zekası ve adanmışlığı ile başarının gereklerini yerine getirdiği için başarılı olmuştur.

Büyük ödülün peşinde koşarken, başarı ve başarısızlık arasındaki ince çizgi üzerinde yıllar geçirmenin ne anlama geldiğini yaşamayan bilemez. Bu çizgide başarıya ne kadar yakınsanız, kabusa da o kadar yakın olursunuz. Hayatın bu yönünü tanımayan insanlar eleştirilerinde acımasız olurlar. Kendi zihinlerinde yarattıkları “ideal” tipe uymayan davranışlar karşısında hayal kırıklığına ve ihanete uğramışlık duygusu yaşarlar. Oysa Fatih Terim kendi kendini yetiştirmiş bir insan olmanın avantaj ve dezavantajlarına sahiptir. Kendi kendini yetiştiren insanlar bir taraftan formel eğitimin deformasyonundan kurtulup, kendilerini özgürce geliştirebilirken diğer taraftan da “herkes”in zihnindeki “ideal lider” profilinden uzaklaşabilirler.

İlişkiler

Özellikle farklı renkte gözlüklerle dünyaya bakanlar bu konuda daha acımasız ve insafsız oluyorlar. Herkes ilişki içine girdiğinde Fatih Terim’in kendisini mutlu etmesini bekliyor. Oysa başarılı bir liderin temel özelliği, herkesi memnun etmeye çalışmamaktır. Fatih Terim herkesi ilişkide memnun etmeye çalışmanın bedelini ödemektense, enerjisini amaçlarına odaklayarak, kendisiyle ilişkide mutsuz olan ve hayal dünyalarındaki Fatih Terim’i bulamayanların öfke ve eleştirilerine katlanmanın bedelini ödemeyi tercih ediyor.

Fatih Terim forma verdiği her sporcusunun, ister Milli Takım ister Galatasaray olsun, taşıdığı formanın sorumluluğuna sahip çıkmasını bekler. Eğer unutan olursa, bunu kendi tarzında hatırlatır. Çevresine kendi amacını ve değerleri yayar. Hiçbir zaman azalmayan başarma arzusu çevresindeki herkesi etkiler. Kendisi yaptığı işe ruhunu koyan ve yüreğini ateşe veren bir insan olduğu için, başarısızlığı şanssızlığa bağlamaz, kabullenmez ve bunu kabullenenlerle de birlikte olmaz. Hiçbir oyun soyunma odasında kazanılmaz. Ancak uygun olmayan tutumla soyunma odasından çıkmak mutlak yenilgiyi getirir. Fatih Terim, tutum ve tavrından şüphe ettiği kim olursa olsun, oyundaysa kulübeye alır ya da şansını kullanmayanı ülkesine gönderir.

Adanmışlık

Bazı maçlar bir oyuncunun istisnai becerisi ile kazanılır. Ancak 45 maçlık bir maraton, ayrıntılara gösterilen özene ve mutlak adanmışlığa bağlıdır. O nedenle şansa inanmaz, enerjisini hakem ve saha gibi dış faktörlere değil, kontrol edeceği alana yöneltir. Onun için her gittiği yerde, kaybetmekten korkmayan ancak başarısızlıktan nefret eden ve kaybettiği zaman bile rakiplerinin saygı duyduğu ekipler yaratmayı başarmıştır.