Uyarıcı stresten arındırılmış bir yaşam, kişiyi paslanmaya götürebilir ve bu da fazla stresin yol açtığı tükenme kadar tehlikelidir

Yapılan işin zorlayıcılığı ile çalışanın yeterliliği arasındaki ilişkinin kişi açısından üç sonucu vardır: 

• Tükenme
  
• Paslanma 
  
• İşiyle bütünleşerek en üst düzeyde performans gösterme 

İşin zorlayıcılığı, kişinin yeterliliğini aşıyorsa, stres düzeyi yükselir ve kişi tükenme belirtileri göstermeye başlar. Tükenmeye yaklaştığını hisseden kişi, stresin nedenlerini belirlemeli, bunları giderme yolları aramalıdır; örneğin “hayır” demeyi ve delege etmeyi bilmeli, zamanını etkin kullanmalı, işleri parçalara bölerek, adım adım halletmelidir. 

İşin zorlayıcılığı kişinin yeterliliğine oranla düşükse, Baltaş-Baltaş eğitimlerinde ve yayınlarında önemle vurguladığımız bir olgu olan “paslanma” ortaya çıkar. Paslanma, kişinin yapabileceğinden çok daha azını ortaya koyması, düşük motivasyonla, isteksizce iş yapması, hatta hiç yapmamasıdır.

Parlak fikirlerini duymaya alıştığınız bir çalışanınızdan uzun süredir bir şey duymadıysanız, paslanmak üzere olduğunu anlamalısınız. Paslanmış çalışanlar aslında çoktan istifa etmiş, ama hâlâ bordroda görünen ve maaş alan kişilerdir. Paslanmanın üç temel sebebi vardır: 

• Hayat amaçlarını sorgulamaya başlamak; “değişimin gerisinde kalan” kişiler, işlerine olan inançlarını yitirir ve paslanırlar. 
  
• İşi, organizasyondaki rolü ve katkıları hakkında belirsizlik yaşamak; birleşme ve küçülme gibi bir yeniden yapılanmadan geçen ve iş rollerinin yeniden tanımlandığı kurumlarda görülür.
  
• Kendini yararsız ve değersiz hissetmek; takdir görmeyen, çabalarının karşılığını alamadığına ve değerinin anlaşılmadığına inanan kişilerde görülür. 

Küresel rekabetin yarattığı talepler sonucunda bazen çalışanlar, bir anda kendilerini çok gerilerde bulabilir ve ivmeyi tekrar yakalamakta zorlanabilirler. Buna bir de yaşam hedefleri ve bütündeki yeri hakkında şüphe ve kararsızlık eklenirse, isteksizlik başgösterir; işe bağlılık ve motivasyon hızla düşerek kişinin paslanmasına yol açar. Paslandığınızı hissetmeye başladıysanız, 

• Risk almalısınız. 
  
• Yeni teknikler denemelisiniz. 
  
• Yeni insanlarla tanışmalısınız. 
  
• Çekindiğiniz, belki de bir türlü cesaret edemediğiniz işlere girişmelisiniz. 
  
• Kaygı uyandıran şeyleri yapmak, stresi en verimli düzeye çıkarır. Hem istek, hem de kaygı duydukları işleri yapan kişilerin kaygısı azalır ve kapasitelerini zorlayan yararlı arayışlara girer. 

Yöneticiye düşenler

Paslanan çalışanı işten çıkarmak, en son başvurulacak yöntemdir. Yönetim tarzı ve kurum kültürü paslanmaya yol açacak yapıdaysa, yeni alınacak kişiler de kısa sürede paslanacaktır. 

Paslanmayı durdurmanın ve çalışanlara enerjilerini geri kazandırmanın temel yöntemi, açık iletişimdir. Yönetici, çalışanları dinlemeli, yetkinlik ve performansları hakkında geribildirim vermeli, iş rollerini yeniden düzenlemeli, uygun yetkinlikleri geliştirmelerine destek olmalıdır. Yöneticinin diğer önceliği ise, çalışanların, kurumun stratejik hedefleri içindeki yerini, katkılarını ve yarattıkları değeri bilmelerini sağlamaktır. Stres hayatın bir gerçeğidir. Uyarıcı stresten arındırılmış bir yaşam, kişiyi paslanmaya götürebilir ve bu da fazla stresin yol açtığı tükenme kadar tehlikelidir. Bunu önlemenin yolu, yapıcı bir bakış açısıyla stresi yararlı strese çevirmek, daha verimli ve başarılı olmayı sağlamaktır.